Tymbark – co zwiedzić? Ponad 10 miejsc, które warto zobaczyć w małopolskim miasteczku

Pewnie nie raz udało Ci się pić Tymbark – to chyba najbardziej znana marka soków w naszym kraju. A wiesz, że jego nazwa wzięła się od nazwy małopolskiego miasteczka, które założone zostało w średniowieczu?

Tymbark jest obecnie wsią, lecz wyraźnie widać zarys jego miejskiego założenia, który uwidacznia się na wzgórzu. Małe miasteczko z rynkiem, ratuszem i kościołem w centrum, a do tego niska zabudowa dookoła. Niewiele się tu dzieje, lecz malownicze położenie najstarszej części miejscowości, sprawia, że zachwyca ona turystów. Widać stąd okoliczne szczyty Beskidu Wyspowego: Zęzów, Paproć i Łopień, do których poprowadzone są stąd szlaki.

Co zwiedzić w Tymbarku?

Po wstępie, który zaraz przeczytasz, czuję, że nie zachęcę Cię do zatrzymania się tutaj, jednak spróbuję nieco ożywić trupa. Zwiedzanie Tymbarku może wydawać się nieco nudne, gdyż nie ma tutaj spektakularnych zabytków, a na rynku niewiele się dzieje. Nowsza część miasta rozwinęła się przy głównej drodze do dworca kolejowego i położonej nieopodal owocarni, tam skupia się codzienne życie, tamtędy też przechodzą szlaki na Paproć i Zęzów. A jednak jest tu kilka miejsc, których historię warto poznać. Moja wycieczka po Tymbarku rozpoczyna się na Rynku.

Rynek w Tymbarku

Dawniej sercem miasta był rynek w Tymbarku, to tutaj skupiało się życie społeczności, co widać po ścisłej zabudowie, w której królują maleńkie, kolorowe domki obite drewnianymi deskami. Pokaźny plac przeszedł w ostatnich latach remont, w którego czasie miał się zamienić w zieloną przestrzeń, więc dodano kilka grządek z kwiatami i od nowa wyłożono go kamieniem, zapowiadane zmiany wyobrażałam sobie nieco inaczej. Jednak nie ma co narzekać, wiosną jest bardzo ładnie, gdy kwitną szałwie, szumi fontanna i świeci słońce.

Kiedyś pośrodku rynku w Tymbarku stała pomalowana na krzykliwe kolory figura św. Floriana, lecz w 1975 roku usunięto ją z pierwotnego miejsca i ustawiono w południowo-zachodnim narożniku, tuż przy kościele, stoi tutaj do dzisiaj. Na lewo od niej można obejrzeć eklektyczny budynek ratusza.

Główną zaletą tutejszego rynku są ładne widoki na góry. Praktycznie nie ma tutaj sklepów, poza dogorywającym staruszkiem w ratuszu, lecz polecam kawę i lody w LODOlandii, to lokalna lodziarnia ze Szczyrzyca.

Rynek w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.729327, 20.324833

Pomnik pamięci mieszkańców Tymbarku

Północna pierzeja rynku przecięta jest główną drogą przez Tymbark, oddziela ona plac od domostw. Po tej stronie można na płycie rynku wypatrzeć pomnik pamięci mieszkańców, którzy uczestniczyli w walkach o niepodległość RP oraz ofiar niemieckiego i sowieckiego zniewolenia. Pomnik ustawiono w 1978 roku, na pamiątkę 625-lecia miasta. Pod nim w grudniu 2023 umieszczono kapsułę czasu na pamiątkę 670-lecia Tymbarku i rewitalizacji rynku.

Pomnik pamięci mieszkańców Tymbarku – współrzędne GPS: 49.729456, 20.324846

Ratusz w Tymbarku

Najokazalszym budynkiem przy rynku jest ratusz w Tymbarku. Przypomina mi on nieco budynki kolei galicyjskiej. Zbudowany został w 1907 roku w stylu eklektycznym. Elewacja od frontu ozdobiona jest wieloma detalami, wśród których wyróżnia się ryzalit z postacią króla i uroczy balkonik. W budynku mieści się Urząd Gminy.

Ratusz w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.729115, 20.324435

Kościół w Tymbarku

Tuż obok ratusza i figury św. Floriana jest kościół w Tymbarku pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Okazały budynek wciśnięty jest między zabudowania miasteczka, niemalże ginie za drzewami. Świątynia jest dość współczesna, powstała na miejscu wcześniejszego kościoła, który spłonął. Wybudowano ją w 1824 roku, a dopiero w 1857 roku wieżę nakryto uroczym hełmem. Sylwetka kościoła przypomina nieco kwokę na jajkach, a to za sprawą dobudowanych po bokach kaplic. Najstarszym obiektem we wnętrzu jest chrzcielnica z 1541 roku, podziwiać tutaj można także neobarokowe ołtarze, polichromia i witraże zaś są współczesne i pochodzą z 1988 roku.

Kościół w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.729158, 20.324005

Szlaki turystyczne z rynku w Tymbarku

Przez rynek w Tymbarku przebiegają czarny i żółty szlak turystyczny. Swój start ma tutaj ścieżka edukacyjno-turystyczna 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK w Tymbarku. Ustawiona poniżej ratusza tablica przybliża początki konspiracji ZWZ-AK „Tymoteusz”, „Trawna”, „Trzos” i akcję „Burza” mającą na celu rozbicie posterunku policji w Tymbarku.

Żółty szlak z Tymbarku prowadzi na Mogielicę. Czarny na południe prowadzi na Łopień, a w kierunku północnym na Zęzów. Poza tym z północnej pierzei rynku opada w dół ulica z drogą krzyżową, która doprowadza do zielonego szlaku na Paproć.

Kaplica Myszkowskich w Tymbarku

Urocza kaplica grobowa, która jest chyba najciekawszym zabytkiem Tymbarku położona jest poza cmentarzami. Kaplica Myszkowskich stoi samotnie na wzgórzu przy ul. Armii Krajowej, zawsze widzi się ją podczas przejeżdżania samochodem lub busem przez miejscowość.

Murowana kaplica grobowa pod wezwaniem Św. Krzyża zbudowana została w 1875 lub 1889 roku, źródła nie są zgodne co do daty. Wcześniej na tym miejscu stała drewniana kapliczka. Pochowani są tutaj członkowie rodziny Myszkowskich i Turskich, którzy byli właścicielami Dworu w Tymbarku, o którym poniżej będzie kilka słów.

Neogotycka kaplica Myszkowskich w Tymbarku wpisana jest do rejestru zabytków. Bogato zdobiona, z okrągłymi okienkami, nakryta jest dwuspadowym dachem, została odnowiona w ostatniej dekadzie. Niegdyś przy drzwiach, po obu ich stronach wmurowane były tablice, obecnie ich nie ma. Poświęcone one były Jerzemu i Ludwikowi Myszkowskim, którzy zostali zamordowani w czasie II wojny światowej – pierwszy w Katyniu, drugi w Oświęcimiu. We wnętrzu znajduje się kaplica z ołtarzem i krypta z tablicami upamiętniającymi zmarłych. W 2006 roku kaplica pod wezwaniem Św. Krzyża została przekazana przez ostatnią spadkobierczynię na własność parafii w Tymbarku.

Obok kaplicy można wypatrzeć tablice przy dwóch dębach pamięci, upamiętniają one ŚDM i Jerzego Myszkowskiego.

Kaplica Myszkowskich w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.729549, 20.322862

Kwatera z II wojny światowej

Cmentarz parafialny w Tymbarku znajduje się poniżej kościoła, można na nim obejrzeć kwaterę wojenną upamiętniającą członków konspiracji ZWZ-AK oraz ofiary terroru niemieckiego w czasie II wojny światowej. Tuż obok jest ciekawa kaplica z połowy XX wieku w stylu neogotyckim, a przy niej grób Józefa Marka, dzięki któremu powstała Podhalańska Spółdzielnia Owocarska, która rozwinęła się w znane soki Tymbark.

Kwatera z II wojny światowej – współrzędne GPS: 49.728352, 20.321474

Cmentarz wojenny z I wojny światowej nr 365

Czas na spacer na cmentarz wojenny nr 365 w Tymbarku, do którego droga poprowadzona jest z ul. Armii Krajowej, można do niej zejść tylną bramą cmentarza parafialnego. Łatwo wypatrzysz miejsce, w którym droga doprowadza do miejsca pamięci, są tutaj ustawione tablice – jedna z nich przybliża historię pochowanego tutaj olimpijczyka rotmistrza Eugena Szantaya (Jenő Szántay), zajął on 4. miejsce w szermierce Letnich Igrzysk Olimpijskich 1908 roku. Na jego grobie zazwyczaj powieszona jest wstęga z flagi węgierskiej.

Pierwotnie cmentarz ten znajdował się w obrębie cmentarza parafialnego, lecz obecnie jest osobnym tworem ulokowanym poniżej na stoku, poprowadzona jest do niego droga nad potokiem. Cmentarz wojenny z I wojny światowej w Tymbarku został zniszczony po II wojnie światowej. W latach 90. został on zdewastowany, a ostatecznie osuwisko pogrzebało go w 1992 roku i w tymże roku odbudowano go w obecnym kształcie: zmniejszyła się powierzchnia, układ, a także krzyże, które obecnie wykonane są według jednego wzoru, dawniej różniły się między sobą. Duży drewniany krzyż był niegdyś centralnym punktem kwatery wojennej, a w jego tle był cmentarz parafialny. Szkoda, że tak zmieniono historyczne założenie.

Cmentarz wojenny z I wojny światowej w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.729140, 20.320448

Park Zofii Turskiej w Tymbarku

Po zwiedzeniu wzgórza z rynkiem, który można byłoby przykryć dłonią, jak to śpiewało Stare Dobre Małżeństwo, proponuję dalszy spacer ulicą Armii Krajowej w stronę tzw. owocarni. Tutaj będzie można chwilę odpocząć w parku Zofii Turskiej. Ciekawostką jest ulokowana tu nowa tężnia solankowa w Tymbarku, oddana do użytku w tym roku – bardzo ładna konstrukcja, przyjemnie się w niej siedzi w upalny dzień, sprawdziłam.

Park Zofii Turskiej to nieco zaskakujące miejsce na mapie Tymbarku, ponieważ wejście do niego ukryte jest za myjnią samochodową. Jest tu tężnia, staw, plac zabaw, alejki, ławki i można stąd podejść do biblioteki. Niestety walające się po parku śmieci i napotykany tu nie raz lokalny koloryt piwoszy, nieco psują doznania, lecz może po prostu mam pecha i trafiam tu w najgorszych momentach.

Kim była Zofia Turska?

Zofia Turska była ostatnią właścicielką tymbarskiego dworu, w parku ustawiony jest pomnik poświęcony jej osobie. W czasie II wojny światowej była żołnierzem AK, wraz z rodziną wspierała działalność konspiracyjną, organizowała tajne nauczanie. Niestety po II wojnie światowej jej majątek został przejęty przez państwo i została wypędzona ze swojego dworu. Więcej o tej zasłużonej dla Tymbarku kobiecie i jej rodzinie można poczytać na tablicy zlokalizowanej przy Nowym Dworze, do którego zaraz dojdziesz.

Park Zofii Turskiej w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.732685, 20.318577

Soki Tymbark – słów kilka

Tymbark znany jest w całej Polsce i nie tylko, a wszystko to dzięki wykorzystaniu nazwy miasteczka do nazwania marki soków. Historia rozpoczęła się w 1935 roku, gdy z inicjatywy inż. Józefa Marka założono Podhalańską Spółdzielnię Owocarsko-Warzywną. Ten zakład zmienił nie tylko miasteczko, lecz całą okolicę, która przekształciła się w region sadowniczy. Co ciekawe, początkowo owocarnia przetwarzała tylko owoce, z czasem wprowadzono również przetwórstwo warzyw, nowością była produkcja koncentratu z buraków. Rozwój spółdzielni spowodował rozbudowę bocznic kolejowych stacji w Tymbarku, przez którą przechodziła Galicyjska Kolej Transwersalna.

Drogą przy zakładach owocarskich w Tymbarku poprowadzony jest zielony szlak na Paproć, budynki to nowoczesne hale, które niczym nie różnią się od wielkomiejskich magazynów. Ciekawsze są nieco dwa zachowane budynki administracji, lecz w ostatnich latach ulica Armii Krajowej przechodząca obok nich jest zamknięta, można dojść do nich dookoła. Przy okazji można obejrzeć pozostałości po starym dworcu kolejowym.

Budynki administracji owocarni w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.735490, 20.322622

Dawny dworzec kolejowy w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.735051, 20.319963

Nowy Dwór w Tymbarku – dwór Turskich

Po obejrzeniu przemysłowej części dawnego miasteczka czas na dwór w Tymbarku, który znajduje się przy czarnym szlaku na Zęzów, przez wiele lat nie umiałam go znaleźć, gdyż nie jest oznaczony na mapach, więc podaję dla ułatwienia, że możesz kierować się pod adres Tymbark 165.

Nowy Dwór w Tymbarku zbudowany został pod koniec XIX wieku. Początkowo zwany dworem Myszkowskich od nazwiska właścicieli, od 1924 roku stał się dworem Turskich od nazwiska dziedziczki Zofii Turskiej. Jego forma architektoniczna jest nieco zaskakująca na tle murowanych dworków w Małopolsce, gdyż został on zbudowany w stylu nowoczesnej architektury uzdrowiskowej z elementami stylu alpejskiego, który wyraźnie widać w wykończeniu budynku – dekoracja snycerska, wysoka podmurówka. Początkowo był to budynek parterowy, z czasem rozbudowano go.

Na terenie ogrodu zachowały się resztki murów neogotyckiej oranżerii, znajdują się na terenie prywatnym. Niestety nie udało mi się ich jeszcze odnaleźć, lecz jak dotrę do tego miejsca, na pewno je opiszę, więc śledź mnie na Instagramie, tam najczęściej wrzucam bieżące relacje z moich wycieczek.

Przy czarnym szlaku na Zęzów zachowały się resztki podmurówki starego dworu.

Dwór w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.736871, 20.317721

Kapliczka Na Górach w Tymbarku

Murowana kapliczka Na Górach erygowana została w 1826 roku przez Stanisława Kapitana. Nazywana bywa także kapliczką loretańską od znajdujących się w wieży dzwonków loretańskich, które używane są do odpędzania burzy. Warto do niej podejść dla wnętrza z ciekawym zdobieniem sufitu. W ołtarzu głównym obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XIX wieku. Ponadto we wnętrzu: obraz Veraicon z przełomu XVII i XVIII wieku, obraz Matka Boża z Dzieciątkiem, św. Anną i św. Joachimem z XVIII wieku, drewniany krzyż ołtarzowy z końca XVIII wieku, obraz Chrystus Bolesny z XVIII wieku, barokowa rzeźba Bóg Ojciec z XVIII wieku.

Kapliczka Na Górach w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.735299, 20.310074

Tabacorz w Tymbarku – skamieniałe ślady jeżowców

Na koniec powrót do okolic rynku. Uroczym miejscem na mapie Tymbarku są wychodnie skalne w przełomie potoku Słopniczanka, które wyglądają, jakby grzbiet smoka wyłaniał się z wody. W miejscu zwanym Tabacorz było niegdyś kąpielisko, co może wydawać się dziwne, gdyż woda jest obecnie płytka, lecz dawniej była tu głębia, w której łowiono pstrągi. A skoro już o pstrągach mowa, to nazwa potoku wzięła się od dawnego przyrządu do łowienia pstrągów, który nazywano słopem.

Jednak to nie pstrągi są ciekawostką w tym miejscu, a ślady pełzania jeżowców pochodzące z okresu Morza Tetydy, które kiedyś pokrywało ten teren – można je wypatrzeć na niektórych blokach piaskowców, lecz mi się dotychczas ta sztuka nie udała, może Tobie pójdzie lepiej?

Tabacorz w Tymbarku – współrzędne GPS: 49.729723, 20.329040

Historia Tymbarku

Na koniec jeszcze przybliżę Ci nieco historię tego królewskiego miasta, które otrzymało przywileje miejskie w 1353 roku od Kazimierza Wielkiego, który osiedlił tutaj Niemców, którzy początkowo nazywali miasteczko Dinenburg, z czasem przyjęła się nazwa Tannenberg (Jodłowa Góra), a za czasów Jana Długosza nazywane było Thynbarc. Mieszkańcy trudnili się tu głównie rolą i przemysłem drzewnym – wytwarzano tu gonty, beczki, saletrę z popiołu drzewnego, a tę przerabiano na proch strzelniczy.

Jednym z ciekawszych wydarzeń z kroniki miasta jest wprowadzenie w XVI wieku przez króla Zygmunta Augusta cotygodniowego targu i dwóch jarmarków rocznie. W XVII wieku król Michał Korybut Wiśniowiecki dodał miastu dwa kolejne jarmarki roczne.

Królewszczyzną pozostał Tymbark do czasu, gdy ziemie przejęte zostały przez skarb państwa austriackiego, a od 1830 roku dobra stały się własnością prywatną, po kilku zmianach właścicieli, w 1868 roku trafiły do rodziny Myszkowskich i w ich rękach pozostały do zakończenia II wojny światowej, gdy nastąpiło wywłaszczenie.

Tymbark – co zobaczyć w okolicy?

W najbliższej okolicy najciekawsze są górki Beskidu Wyspowego: Zęzów, Paproć i Łopień. Szczególnie warta uwagi jest Paproć, z której roztacza się piękna panorama z Tatrami na widnokręgu, poprowadzona jest po niej ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna. Więcej wartych odwiedzenia miejsc jest w dalszej odległości, są to m.in. kościoły drewniane w Słopnicach, Dobrej, Łososinie Górnej i Wilkowisku.

Tymbark – parking, informacje praktyczne

• Samochód można zostawić na rynku lub przy cmentarzu parafialnym w Tymbarku.
• Spacer po Tymbarku, jeśli chcesz obejrzeć zaproponowane przeze mnie miejsca zajmie ok. 2 h, może dłużej, wszystko zależy od tego, jak długo będziesz spędzać czas przy obiektach z trasy oraz jak Ci pójdzie wspinaczka powrotna.
• Z Tymbarku poprowadzone są szlaki turystyczne na Łopień, Zęzów (można przy okazji zaliczyć Stronie), Paproć, Mogielicę, Pasierbiecką Górę, Kostrzę i do Limanowej.
• Na rynku rozpoczyna się ścieżka edukacyjno-turystyczna 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK w Tymbarku.