Słowackie miasto Kieżmark – co warto zobaczyć? Zabytki, ciekawe miejsca i kościół UNESCO

Położone u podnóża Tatr na Słowacji miasto Kieżmark jest pełne zabytków, z których najbardziej wyróżnia się drewniany kościół wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zobaczysz tu także zamek, urocze kamieniczki, fragmenty murów miejskich, ładny ratusz, piękny dworzec kolejowy. Poza tym jest tu punkt widokowy na Tatry. Polecam Ci zarezerwować sobie co najmniej 3 godziny na spacer.

Kieżmark na Słowacji to jedno z miast historycznej krainy zwanej Spiszem, powstał z połączenia trzech osad, które zróżnicowane były nie tylko pod względem działalności, ale także narodowości mieszkańców. Jego wielokulturowość w średniowieczu tworzyli mieszkający obok siebie Niemcy, Słowacy, Węgrzy, Polacy, Żydzi i Rusini. Miasto swoje bogactwo i rozwój zawdzięcza strategicznemu położeniu na szlaku handlowym z zachodu na wschód Europy. Jest tutaj co zwiedzać!

Co warto zobaczyć w Kieżmarku?

Jak już wspomniałam, miasto Kieżmark było bogate, więc zabytków tutaj nie brakuje, są nawet muzea, a w kościołach ustalone są godziny otwarcia i można je zwiedzać za opłatą z przewodnikiem. Na stoku nad miastem poprowadzona jest ścieżka historyczno-przyrodnicza, na której ustawione są ławeczki do podziwiania panoramy Tatr. Polecam Ci zrobić tutaj spacerową pętlę spacerową, na której obejrzysz ciekawe miejsca w Kieżmarku. Start na darmowym parkingu pod nowym cmentarzem, od razu uprzedzam, że będą podejścia pod górę. Możesz jednak skupić się wyłącznie na starym mieście i obejrzeć najważniejsze zabytki, takie jak zamek w Kieżmarku, kościół św. Krzyża i drewniany kościół artykularny wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, wtedy odwróć kierunek zwiedzania albo pomiń opis ścieżki na punkt widokowy i rozpocznij wędrówkę pod zamkiem.

Punkt widokowy na Tatry w Kieżmarku

Fajnym miejscem w Kieżmarku jest punkt widokowy na Tatry z ławką w kształcie serca, znajduje się on na wzgórzu wznoszącym się nad miastem po jego wschodniej stronie. Można tutaj dojść oznakowaną ścieżką przyrodniczo-historyczną spod zamku, gdzie są płatne parkingi lub z darmowego parkingu przy nowym cmentarzu. Ławka w kształcie serca w Kieżmarku oddalona jest od nowego cmentarza o około 20 minut spokojnej wędrówki (ok. 1 km). Są tutaj w sumie dwie ławki, druga zwyczajna, ale przy dobrych warunkach pogodowych z obu widać Tatry, akurat w dniu mojej wycieczki widać było głównie miasto Kieżmark.

Do punktu widokowego na Tatry w Kieżmarku można także dojść od strony starego miasta i zamku, podaję współrzędne GPS tego miejsca: 49.144560, 20.436986. Jest tu poprowadzona ścieżka przyrodniczo-historyczna. Więcej o tym punkcie widokowym przeczytasz tutaj: Ławka Serce w Kieżmarku. Uroczy punkt widokowy na Tatry na Słowacji.

Punkt widokowy na Tatry w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.141424, 20.441050

Zamek w Kieżmarku

Miejscem, które koniecznie warto zobaczyć w mieście jest zamek w Kieżmarku, który w niczym nie przypomina górskich twierdz ulokowanych wysoko na wzgórzach. Zbudowany został w obrębie miasta, był połączony z nim i w zamyśle miał je obronnie wzmacniać, lecz w tym przypadku historia potoczyła się nieco inaczej. Po tym, jak w 1433 husyci złupili Kieżmark i zniszczyli kościoły świętej Elżbiety i świętego Michała z XIII wieku, a w 1441 miasto opanowały wojska Jana Jiskry i odeszły dopiero w 1462 roku, Emeryk Zápolya w 1463 rozpoczął budowę zamku. Mieszczanom kieżmarskim nie wyszło to na dobre, gdyż właściciele zamku dążyli do podporządkowania sobie miasta, które było dotychczas obdarzone wieloma przywilejami jako miasto królewskie. To rozpoczęło okres trwających niemal 200 lat sporów, które zakończyły się w pełni dopiero w 1702 roku, gdy miasto odkupiło zamek od ostatniego właściciela.

Zamek w Kieżmarku zbudowany jest na planie pięciokąta, którego boki stanowią budynki mieszkalne, a naroża zdobią wieże.  Zamek renesansowy charakter uzyskał za panowania rodu Thökölych, jest pięknie ozdobiony attykami i sgraffitami. We wnętrzach budynków mieści się muzeum, na dziedzińcu jest knajpka. Przedłużeniem murów zamku były mury miejskie, do dzisiaj śladem dawnego obwodu jest zachowana część barbakanu bramy Dolnej, którą znajdziesz na północny zachód od zamku.

Zamek w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.139410, 20.433289

Fragmenty murów miejskich i bramy w Kieżmarku

Dawniej całe miasto otoczone było murami obronnymi, zwiedzając Kieżmark, w wielu miejscach można wypatrzeć ich fragmenty. W pobliżu zamku zachowana jest połowa barbakanu dawnej bramy miejskiej tzw. Dolnej, który był połączony z czworoboczną wieżą. W południowo-wschodniej części miasta można wypatrzeć zachowaną basztę.

Barbakan bramy Dolnej w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.140427, 20.432777

Fragmenty murów miejskich z basztą w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.133523, 20.430540

Czołg Janosik w Kieżmarku

Tuż obok ocalałego fragmentu barbakanu bramy Dolnej na postumencie stoi czołg Janosik, jest to radziecki średni czołg T-34/85. To powojenny pomnik poświęcony pamięci 1. Czechosłowackiej Samodzielnej Brygady Pancernej w ZSRR. Na ustawionych obok tablicach można przyjrzeć się mapie działań wojennych i poczytać o historii formacji.

Czołg Janosik w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.140522, 20.431967

Stary Targ w Kieżmarku

Nazwa miasta jest ściśle związana z targami, które się tutaj odbywały, pochodzi od połączenia dwóch niemieckich słów oznaczających targ serowy Käese Markt. Tuż obok zamku była niegdyś osada rybacka skupiona wokół kościoła św. Michała zniszczonego podczas najazdu husytów. W tej okolicy zaczyna się ulica Stary Targ (Starý trh), gdzie zobaczysz urocze, kolorowe domki, w których niegdyś mieszkali rzemieślnicy.

 Ciekawostka: W Polsce również mamy Kiezmark, jest to wieś na Żuławach Gdańskich. W połowie XVI wieku na Żuławy przybyli osadnicy niderlandzcy, którzy znali się nie tylko na osuszaniu podmokłych terenów, lecz także na produkcji serów.

Kolorowe domki na ulicy Stary Targ w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.140013, 20.431923

Główna ulica miasta Kieżmark

Hradné námestie to główna ulica miasta Kieżmark, która ciągnie się od zamku do rynku z ratuszem. Tutaj można zobaczyć zabytkowe kamieniczki, na wielu z nich są tablice informujące o znanych osobistościach, które w nich mieszkały. Nim dojdziesz od zamku do rynku, to po lewej ręce, na ulicy Hradné námestie 56/26 wart uwagi jest kościół Nawiedzenia Marii Panny (Kostol Navštívenia Panny Márie), który zbudowano na miejscu trzech wyburzonych domów. Powstał on w ramach podziękowania dla katolików, którzy wspierali miasto w sporach z właścicielami zamku. Jeżeli są otwarte drzwi, to warto zajrzeć do wnętrza, które jest w stylu późnego baroku z elementami rokoko. A po prawej ręce na ulicy Hlavné námestie 55 znajdziesz muzeum kultury mieszczańskiej (Múzeum Bytovej Kultury v Kežmarku), w którym można zobaczyć, m.in. jak wyglądało mieszczańskie mieszkanie z XIX wieku.

Kościół Nawiedzenia Marii Panny – współrzędne GPS: 49.138470, 20.432891

Muzeum kultury mieszczańskiej w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.137553, 20.431703

Najpiękniejsza dzwonnica na Spiszu i kościół Świętego Krzyża

Dalej warto podejść pod kościół Świętego Krzyża z najpiękniejszą dzwonnicą na Spiszu – niegdyś jej dekoracje były pomalowane na złoto, musiało to wyglądać niesamowicie. Polecam Ci z ulicy Hradné námestie skręcić w uroczą uliczką między kamienicami, którą znajdziesz tutaj: 49.136815, 20.431029. Kościół Świętego Krzyża to najstarsza miejska świątynia wzniesiona w miejscu najstarszej osady, która stała się później wraz z osadą przy kościele św. Michała podstawą miasta Kieżmark. Niegdyś świątynia była nieco jak autonomiczna wioska ze szkołą, wyraźnie obronna, otoczona murami. Dzisiaj jest to bazylika mniejsza, uwagę zwracają jej liczne zachowane gotyckie elementy, z zewnątrz warto przyjrzeć się głównemu portalowi. Wnętrze można zwiedzać w określonych godzinach, ich listę znajdziesz przy bocznym wejściu. Mnie niestety się to nie udało, gdyż w momencie, gdy doszłam do drzwi, właśnie został zamknięty.

Na jedną z bram w murze, tuż przy pięknie zdobionej renesansowej dzwonnicy, jest dekoracyjny portal z herbem miasta.

Kościół Świętego Krzyża w Kieżmarku (Bazilika Svätého kríža) – współrzędne GPS: 49.137551, 20.429607

Reduta w Kieżmarku

Spod kościoła Świętego Krzyża dalsze kroki polecam skierować na rynek, ja powędrowałam ulicą Kostolné námestie do ulicy Dr. Alexandra i w lewo ku ratuszowi. Tutaj można obejrzeć na ulicy Hlavné námestie 3 budynek Reduty, który zbudowano na miejscu, w którym dawniej wznosiła się wieża strażnicza, którą w XVII wieku przebudowano na tzw. Pański Dom, w którym rodzina Thökölych (właściciele zamku) lokowała swoich gości. Na początku XIX wieku nastąpiła przebudowa, połączono Pański Dom z sąsiednim budynkiem i tak powstała tzw. Reduta – nie wiem skąd taka nazwa, gdyż dla mnie reduta powinna mieć charakter obronny i jest elementem fortyfikacji, tutaj jednak przeznaczenie było zupełnie inne, mianowicie kulturalne, jak inskrypcja głosi, to budynek dla straży, gości i zabawy.

Reduta w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.135641, 20.429656

Rynek i ratusz w Kieżmarku

Kieżmarski rynek ma trójkątny kształt, jego najciekawszym punktem jest klasycystyczny ratusz. Pierwszy ratusz tutaj zbudowany został w połowie XV wieku, był on gotycki, lecz spłonął, a wtedy w połowie XVI wieku przebudowano go w stylu renesansowym i niektóre elementy tej przebudowy widać w nim do dzisiaj w niektórych oknach. W 1641 roku dobudowano wieżę, która według mnie jest najładniejszym elementem budynku. W 1779 roku kolejny pożar zniszczył ratusz w Kieżmarku, wtedy odbudowano go w stylu klasycystycznym. Jednak to nie koniec, ten budynek chyba jest lubiany przez płomienie, gdyż w 1922 roku ponownie spłonął i jego obecny wygląd jest wynikiem odbudowy po tej katastrofie.

Z rynku dalsze kroki kieruj na ulicę Hviezdoslavovą, która doprowadza do kwartału świątynnego, który gdyby nadal istniały mury miejskie, to znajdowałby się zaraz za nimi.

Rynek i ratusz w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.135421, 20.430488

Dom baronowej von Szirmay w Kieżmarku

W pobliżu ratusza warto zwrócić uwagę na różową kamienicę po jego wschodniej stronie (Hlavné námestie nr 46), niestety opady deszczu zniechęciły mnie do serii fotografii, więc uwieczniłam ją tylko z oddali, chroniąc się pod dachem sceny – to ten budynek, przed którym stoi samochód. Ta kamieniczka jest uważana za jeden z cenniejszych przykładów zabytkowej zabudowy mieszkalnej. Budynek ma formę niewielkiego miejskiego pałacu w stylu późnobarokowym. Znajdziesz tutaj na parterze informację turystyczną.

Dom baronowej von Szirmay w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.135071, 20.430647

Drewniany kościół UNESCO w Kieżmarku

Najcenniejszym zabytkiem w mieście jest drewniany kościół artykularny św. Trójcy wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Nazwa artykularny odnosi się do artykułów 25. i 26. kodeksu zatwierdzonego podczas sejmu w Sopronie w 1681 roku, który zezwalał protestantom na budowę kościołów, lecz wyznaczono kilka reguł powstawania nowych świątyń, m.in. kościół musiał być zbudowany poza granicami osady, stąd też kościół drewniany w Kieżmarku jest poza historycznymi murami miasta (ich fragmenty można dostrzec przy drodze krajowej nr 536). Kolejnym nakazem było budowanie bez użycia kamieni i żelaza, więc kościół św. Trójcy w Kieżmarku powstał wyłącznie z drewna, nawet ograny są tutaj drewniane. Poza tym kościół nie mógł mieć wieży, ani dzwonów, a wejście musiało się znajdować po przeciwnej stronie niż osada. Do XXI wieku zachowało się na Słowacji tylko 5 z 38 takich kościołów.

Wnętrze kościoła UNESCO w Kieżmarku można zwiedzać, na drzwiach jest wykaz dni i godzin otwarcia. Naprawdę warto wejść do środka, wystrój jest niesamowity, dosłownie na bogato. Czarują tutaj kolory i snycerka, w środku jest zakaz fotografowania, więc pozostaje zapamiętać, jak niesamowite jest wnętrze, zabrać ze sobą ulotkę albo zajrzeć na mapę Google street view. Na zewnątrz zwróć uwagę na okrągłe okna, które zostały obramowane drewnem, niesamowita robota! Podobno w budowie świątyni pomagali cieśle ze szwedzkich stoczni i wnętrze kościoła ma w zamyśle przypominać kadłub łodzi, a okna okrętowe bulaje (to te małe okrągłe okienka).

Tutaj znajdziesz: Aktualne dni i godziny zwiedzania kościoła artykularnego w Kieżmarku.

Drewniany kościół UNESCO w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.133252, 20.428360

Nowy kościół ewangelicki w Kieżmarku

Kolejnym miejscem, które warto zobaczyć w Kieżmarku, jest nowy kościół ewangelicki, tym razem już murowany, stoi obok drewnianego kościoła UNESCO i mnie na pierwszy rzut oka skojarzył się z meczetem, ponieważ z zewnątrz jest bardzo orientalnie zdobiony w stylu tzw. nowobizantyjskim. O ile z zewnątrz jego urok jest dla mnie wątpliwy, o tyle surowe wnętrze jest ciekawe ze względu na kaplicę grobową Emeryka Thökölyego, przywódcy powstania kuruców, czyli uzbrojonych chłopów, którzy na Węgrzech wystąpili przeciw panowaniu Habsburgów, w owym czasie te tereny Słowacji były częścią Węgier. W zdobieniach mauzoleum możesz wypatrzeć, jak wyglądali powstańcy, odwzorowano dwóch kuruców.

Postać Emeryka Thökölyego możesz zobaczyć przed zamkiem w Kieżmarku w formie pomnika, to ten pan na koniu po lewej stronie od wejścia.

Nowy kościół ewangelicki w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.133460, 20.428901

Liceum ewangelickie w Kieżmarku

W kwartale świątynnym, bo tak często nazywana jest część miasta z drewnianym kościołem artykularnym, nowym kościołem ewangelickim i współczesnym kościołem grekokatolickim udostępniony do zwiedzania za opłatą jest jeszcze jeden zabytek, to liceum ewangelickie w Kieżmarku. Jest to siedziba zabytkowej biblioteki i muzeum. Z zewnątrz budynek nie wyróżnia się zbytnio, przypomina renesansową kamienicę, na ścianach wypatrzysz liczne płyty pamiątkowe. Pierwsze wzmianki o miejskiej szkole w Kieżmarku pochodzą już z końca XIV wieku, lecz prawdopodobnie znajdowała się w innej lokalizacji, a ta tutaj po 1531 roku stała się gimnazjum, a pod koniec XVIII wieku otrzymała status liceum, po którego ukończeniu można było iść na studia. Udostępniona do zwiedzania biblioteka uważana jest za największą historyczną bibliotekę szkolną w środkowej Europie, lecz od razu uprzedzam, że jeśli liczysz tutaj na czyste piękno jak w bibliotece w Admont albo w Manchesterze, to się zawiedziesz.

Liceum ewangelickie w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.133181, 20.427979

Stary cmentarz w Kieżmarku

Z kwartału świątynnego jest niedaleko na stary cmentarz w Kieżmarku, który jest wpisany na listę zabytków. Poniżej podałam współrzędne do bramy wejściowej przy drodze 66. Nekropolia założona została w XVII wieku, po lewej stronie od alei głównej chowano katolików, a po prawej protestantów. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1691 roku.

Stary cmentarz w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.136063, 20.426602

Dworzec kolejowy w Kieżmarku

W starej części miasta polecam obejrzeć jeszcze jedno miejsce, jest to zabytkowy dworzec kolejowy w Kieżmarku, znajduje się on w północno-wschodniej części miasta za Popradem. Budynek dworca kolejowego zbudowany został w latach 1914-1916, był to na owe czasy najnowocześniejszy budynek tego typu na Górnych Węgrzech, gdyż wtedy Słowacja jako osobne państwo nie istniała. Dworzec jest w stylu secesyjnym, świeżo po remoncie, pięknie prezentuje się zarówno od frontu, jak i od strony torów. Od 1981 roku budynek wpisany jest do rejestru zabytków.

Do dworca można dojść od strony starego miasta ulicą dr Alexandra spod ratusza albo od strony kwartału świątynnego drogą 66. Jako że mnie złapała ulewa, to po obejrzeniu świątyń wróciłam do samochodu, zamykając pętlę spacerową i podjechałam pod dworzec, aby go obejrzeć, więc niekoniecznie trzeba tam iść z buta, a miejsce jest warte zwiedzenia.

Dworzec kolejowy w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.139370, 20.423836

Turbina Karola Weina w Kieżmarku

Ostatnim miejscem, jakie polecam Ci obejrzeć w Kieżmarku jest Turbina Karola Weina, to coś, co może zainteresować fanów zabytków techniki oraz fanów fotografii ładnych obiektów na tle Tatr – ja niestety aż takiego szczęścia nie miałam i Tatry do wieczora nie odsłoniły się. Turbina Karola Weina położona jest poza miastem, przy drodze 66 do Wielkiej Łomnicy. Zobaczysz tutaj elektrownię wodną z 1910 roku, którą Karol Wein zbudował do zasilania pierwszej spiskiej mechanicznej tkalni, czyli fabryki tekstylnej Karl Wein and Co. Nadwyżki produkowanej tutaj energii dostarczano miastu Kieżmark. Zabytkowy budynek stoi na wzgórzu, woda jest do niego doprowadzana około 3,5-kilometrowym kanałem z rzeki Poprad. Gdy zejdzie się na tyły elektrowni wodnej, to można podziwiać wysoką ścianę, z której kaskadami spada woda do kanału odwadniającego, z którego wraca ona do rzeki Poprad. Turbina Karola Weina w Kieżmarku jest sprawna do dzisiaj i podobno nadal produkuje prąd, uznana została za zabytek kultury.

Turbina Karola Weina w Kieżmarku – współrzędne GPS: 49.125587, 20.405639

Kieżmark – parking, informacje praktyczne

• Na starym mieście w Kieżmarku ustanowiona jest strefa płatnego parkowania. Za darmo można zaparkować na stoku Wzgórza Jerozolimskiego przy nowym cmentarzu: 49.135888, 20.436229.
• Zabytkowe kościoły w Kieżmarku można zwiedzać w określonych godzinach, wstęp jest płatny, oprowadza po nich przewodnik.
• Z Krakowa do Kieżmarku dojedziesz w ok. 2 h 15 min (ok. 150 km).