Jura Krakowsko-Częstochowska słynie z zamków, tzw. Orlich Gniazd i strażnic, jednak można tutaj także znaleźć możnowładcze rezydencje, jedna z najpiękniejszych to pałac w Złotym Potoku. Postawiony na wzgórzu nad stawem w pokaźnym parku przyciąga turystów jak magnes, wyjątkowo pięknie prezentuje się w lecie, gdy bujna zieleń podkreśla majestatyczny wygląd budowli. Majątek ten niegdyś należał do Krasińskich, lecz to Raczyńscy doprowadzili go do świetności, oba te rody na trwałe zapisały się w dziejach okolicy. To miejsce na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej warto zwiedzić.
Brama wjazdowa pałacu w Złotym Potoku znajduje się tuż przy drodze krajowej 793, wzdłuż której ciągną się mury zespołu pałacowo-parkowego, ciężko przeoczyć to miejsce w trakcie podróży samochodowej po Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, od razu zwraca na siebie uwagę. Pozostaje zaparkować samochód przy dawnym folwarku i udać się na zwiedzanie tego pięknego miejsca.
O czym przeczytasz we wpisie:
Pierwszy dwór obronny w Złotym Potoku
Pierwszy dwór w Złotym Potoku został wzniesiony w XVI wieku, nazywano go zamkiem lub zameczkiem. W XVII wieku nabył go Stanisław Koniecpolski, który przekazał go swojemu bratankowi, Janowi Koniecpolskiemu – pan ten założył pobliski Janów. XVIII wiek i pierwsza połowa wieku XIX nie były dla majątku łaskawe, przechodził on z rąk do rąk, a dwór popadł w ruinę. W 1829 roku właścicielem ziem w Złotym Potoku został Stanisław Leski, który zamiast wyremontować stary „zameczek”, wybudował obok niego nowy dworek drewniany.
W 1851 roku majątek kupił Wincenty Krasiński, ojciec Zygmunta Krasińskiego, jednego z trzech polskich wieszczów, uważanego za największego poetę doby romantyzmu. Wincenty zburzył stary dwór obronny i na jego miejscu wzniósł neoklasycystyczną rezydencję. Po śmierci Wincentego Krasińskiego i rok później Zygmunta właścicielem majątku został najstarszy syn Zygmunta Krasińskiego – Władysław, a po jego śmierci w 1877 roku do pałacu sprowadziła się starsza córka Zygmunta Krasińskiego – Maria Beatrix, która w tym samym roku wyszła za mąż za hrabiego Edwarda Aleksandra Raczyńskiego, pan ten zapisał się w historii jako twórca wielkiej galerii obrazów w Rogalinie. To za czasów Raczyńskich rozpoczął się okres świetności dóbr w Złotym Potoku – przyczyniła się do tego Pstrągarnia Raczyńskich, ale to osobna historia.
Pałac Raczyńskich w Złotym Potoku
Do pałacu z drogi krajowej nr 793 prowadzi długa aleja, na jej końcu majaczy fragment pałacu, nie jest on zbyt dobrze widoczny od strony bramy, dopiero dojście do brzegu stawu unaocznia piękno budynku. Pałac w Złotym Potoku zbudowany został na sztucznie usypanym wzniesieniu, poniżej którego znajduje się staw o nazwie Irydion, połączony ze stawami rybnymi. Dookoła pałac otacza rozległy park. Obecna forma pałacu jest wynikiem przebudowy na przełomie XIX i XX wieku, której dokonał ostatni właściciel majątku Karol Roger Raczyński.
Pałac Raczyńskich w Złotym Potoku wzniesiony został w stylu klasycystycznym z elementami stylu neorenesansowego. Jego front ozdobiony jest ładnym ryzalitem z trójkątnym przyczółkiem, dostrzeżesz tutaj herb Raczyńskich. Najciekawiej w budynku prezentują się portyki filarowe podpierające taras. Tuż przed nimi są dwa marmurowe lwy z herbami Nałęcz Raczyńskich i Świętym Jerzym Czetwertyńskich – są to herby rodowe ostatniego właściciela Karola i jego żony Stefanii. W czasie wojny lwy były ukryte, a dokładniej zakopane. Niegdyś od zachodu pałac posiadał wieżę, szkoda, że została rozebrana jeszcze przed II wojną światową, można ją zobaczyć na archiwalnych zdjęciach.
Oryginalne wyposażenie wnętrz niestety nie zachowało się, dzieła sztuki i cenne przedmioty wywiezione zostały przez Niemców w 1945 roku, a to, co pozostało po tej kradzieży, to zniszczyła Armia Czerwona. Nieliczne pamiątki można obejrzeć w muzeum w dworku Krasińskiego, który znajduje się tuż przy pałacu.
Dworek Krasińskiego w Złotym Potoku
Po lewej stronie od głównej alei, a tym samym od pałacu Raczyńskich stoi parterowy dworek Krasińskiego, w jego wnętrzu mieści się Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego. Budynek zbudowany został w 1829 roku przez Stanisława Leskiego w stylu klasycystycznym. Ładnym elementem budowli jest ganek wsparty na dwóch toskańskich kolumnach. Od zachodu zaskoczyła mnie wizualnie niewielka weranda, zupełnie niepasująca stylem do budynku, dostawili ją Raczyńscy. W znajdującym się tutaj muzeum można obejrzeć pierwsze wydania niektórych dzieł Zygmunta Krasińskiego, portrety rodziny Krasińskich, popiersia i meble. Na uwagę zasługuje tutaj pięknie zdobiony piec kaflowy przeniesiony z dworu w Moskorzewie.
Pałac w Złotym Potoku – park ze stawami
Po obejrzeniu pięknie położonego pałacu i dworku czas na park pałacowy w Złotym Potoku. Jego założenie stworzył Franciszek Szanior. Znaczną część jego powierzchni tworzą stawy, największy z nich to Irydion, nazwany tak przez Zygmunta Krasińskiego, na południe od niego ciągną się stawy rybne. Niegdyś w parku były ulokowane budynki oranżerii, stajni, wozowni, lodowni i ptaszarni. Na wschód od pałacu znajdował się ogród warzywny. We wschodniej części parku ciągnęły się alejki, południowo-zachodnia część to bardziej park krajobrazowy. Jednym z cenniejszych drzew w parku jest dąb szypułkowy „Dziad”, uważa się, że ma ok. 600 lat.
Folwark pałacu w Złotym Potoku
Majątek w Złotym Potoku nie mógłby istnieć bez zabudowań gospodarczych, te można znaleźć naprzeciw bramy wjazdowej, po drugiej stronie drogi krajowej nr 793, której niegdyś tutaj nie było – pałacowy folwark rozłożony był po dwóch stronach klonowej alei prowadzącej do rezydencji. Droga z Żarek do Janowa rozdzieliła założenie pałacowo-folwarczne na dwie części na początku XX wieku. Na folwarku znajdowały się: budynek administracyjny, budynki mieszkalne, komórki gospodarcze, magazyn, chlewnia, obora, stodoła i spichlerz.
Dawna droga do majątku, rosnące przy niej klony tworzą alejęZygmunt Krasiński w Złotym Potoku
W lipcu 1857 roku do Złotego Potoku z Paryża przybył z rodziną Zygmunt Krasiński, zamieszkali w przypałacowym dworku wzniesionym niecałe 30 lat wcześniej przez Stanisława Leskiego. To właśnie wtedy okoliczne atrakcje zyskały poetyckie imiona, przypałacowe stawy Zygmunt nazwał Snem Nocy Letniej i Irydionem, a pobliskim źródłom krasowym nadał imiona swoich dzieci Zygmunt i Elżbieta. Nawiasem mówiąc, polecam odwiedzić Źródła Elżbiety i Zygmunta, to malownicze miejsce znajduje się w niewielkiej odległości od pałacu w Złotym Potoku, również przy drodze krajowej nr 793, poprowadzona jest przy nim ścieżka przyrodnicza po rezerwacie Parkowe.
Pobyt państwa Krasińskich w majątku niestety skończył się w smutnych okolicznościach, pod koniec sierpnia 1857 roku zachorowała ich czteroletnia córka Elżbieta, po 2 tygodniach zmarła. Została pochowana w lewej nawie kościoła w Złotym Potoku. Po tym wydarzeniu poeta wyjechał do Paryża, nigdy już nie wrócił do Polski. W 1858 roku zmarł ojciec poety Wincenty Krasiński, a w 1859 roku zmarł Zygmunt.
Pałac w Złotym Potoku po wojnie
W 1946 roku cały majątek Raczyńskich w Złotym Potoku przeszedł na własność Skarbu Państwa. Budynki przekazano w użytkowanie technikum rolniczemu, a w dworku Krasińskich stworzono mieszkania dla nauczycieli.
Jan Kiepura w Złotym Potoku
Przy wejściu na teren zespołu pałacowo-parkowego w Złotym Potoku wypatrzyłam pomnik pamięci Jana Kiepury – światowej sławy tenora. Na początku XX wieku hrabina Stefania Raczyńska otwarła w majątku ochronkę dla dzieci, do której uczęszczał wówczas 4-letni Jan.
Pałac w Złotym Potoku – zwiedzanie, parking, informacje praktyczne
- Samochód można zaparkować na drodze przechodzącej przez środek dawnego folwarku, naprzeciw bramy pałacu Raczyńskich w Złotym Potoku: 50.714653, 19.434963.
- Zwiedzanie pałacu w Złotym Potoku nie jest możliwe, jego wnętrze jest niedostępne dla turystów, jednak cały pałac można obejrzeć z zewnątrz.
- W dworku Krasińskich obok pałacu Raczyńskich mieści się Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego. Niestety nie znam aktualnych dni i godzin, w których placówka jest otwarta, lecz na stronę na FB, więc można spróbować dopytać u źródła: Muzeum Regionalne w Złotym Potoku.
- Do pałacu w Złotym Potoku dojedziesz z centrum Krakowa w ok. 2 godziny (96 km); z Katowic w ok. 1 h 20 min (66-74 km); z Częstochowy w ok. 35 min (28 km).
Złoty Potok pałac Raczyńskich – współrzędne GPS: 50.713836, 19.439731
