Szklarska Poręba zasłynęła z produkcji szkła, które produkowano tu już od średniowiecza – to właśnie w tym czasie osiedlili się tutaj ludzie znający się na wytopie. W okolicy dostępne było wszystko, czego potrzebowali. Ogromne lasy dostarczały drewna do pieców, była tu także potrzebna w hucie woda z górskich strumieni oraz, co najważniejsze, surowiec niezbędny w produkcji szkła, czyli kwarc. Złoża tego minerału miały kluczowe znaczenie dla rozwoju tego typu hutnictwa i tak oto powstał tutaj najwyżej położony kamieniołom w Polsce – dzisiaj kilka słów o tym miejscu, zapraszam do lektury!
Złoża kwarcu w okolicach Szklarskiej Poręby eksploatowane są od średniowiecza, historia ich wydobycia jest ściśle związana z Walonami – ludem, który zamieszkiwał Walonię, czyli francuskojęzyczny region w południowej Belgii. Walonowie rozwijali przemysł od czasów średniowiecza, a to dzięki sprzyjającym warunkom w miejscu ich zamieszkania, gdzie było mnóstwo bogactw naturalnych. Lud ten wyspecjalizował się w górnictwie i hutnictwie, z czego był znany w całej Europie i zatrudniany przy pracach z dala od ich ojczyzny.
O czym przeczytasz we wpisie:
Walonowie w Szklarskiej Porębie
Wędrujący Walonowie przybyli w Sudety w XI wieku, odnaleźli tu m.in. złoto, piryt, kamienie szlachetne, kwarc. Musiało im się tu spodobać, gdyż osiedlili się i założyli osadę z kaplicą na Orlej Skale i karczmą przy lipie sądowej, miejsce to nazywano Starą Wsią Szklarską. To oni odnaleźli ogromną żyłę kwarcu biegnąca z Izerskich Garbów przez Rozdroże Izerskie do Grzbietu Kamienickiego. Miejsce to współcześnie znane jest jako kopalnia kwarcu „Stanisław” w Szklarskiej Porębie.
W 1999 roku powołano w Szklarskiej Porębie Sudeckie Bractwo Walońskie, które stara się wypromować miasto na „mineralogiczną stolicę Polski”. Jeżeli zainteresował Cię ten temat, to polecam wybrać się na Szlak Waloński im. Juliusza Naumowicza. Naumowicz był Wielkim Mistrzem Sudeckiego Bractwa Walońskiego, to właśnie on założył bractwo.
Najwyżej położony kamieniołom w Polsce
Malownicze Góry Izerskie są bogactwem surowców naturalnych, odkryto to już w średniowieczu i zaczęto eksploatować tu m.in. piryt, który wydobywano w sztolniach w pobliżu Zakrętu Śmierci. Dzisiaj jednak nie o pirycie, a o kwarcu, którego złoża umożliwiły stworzenie hut szkła w tej okolicy. To właśnie w Górach Izerskich możesz zobaczyć najwyżej położony kamieniołom w Polsce – nieczynna kopalnia kwarcu „Stanisław” w Szklarskiej Porębie położona jest na wysokości 1050 m n.p.m. Roztacza się stąd cudna panorama!
Więcej o sztolniach pirytu w Szklarskiej Porębie możesz przeczytać we wpisie: Sztolnie pirytu w Szklarskiej Porębie – złoto głupców
Kopalnia kwarcu „Stanisław” w Szklarskiej Porębie
Odkrywkowa kopalnia jest nieczynna, lecz nadal można tutaj zobaczyć ruiny budynków i oczywiście ogromne wcięcie w Izerskich Garbach. Wydobywano tutaj kwarc mleczny i różowy. Na całym terenie stąpa się po białym żwirze. Dawniej niebieski szlak na Wysoką Kopę prowadził przez Rozdroże pod Zwaliskiem, przez co wychodziło się wprost na hałdy pokopalniane i wielki plac. Od września 2023 roku ten malowniczy odcinek trasy został zlikwidowany, obecnie szlaki wiodą tzw. Szklarską Drogą – można na niej obejrzeć pozostałości po magazynie materiałów wybuchowych dla kopalni.
Więcej o magazynie prochu w Górach Izerskich możesz przeczytać we wpisie: Tajemniczy bunkier w Górach Izerskich, przy szlaku na Wysoką Kopę
Kopalnia kwarcu „Stanisław” w Szklarskiej Porębie powstała w latach 50. XX wieku, przechodziła z rąk do rąk, w 1997 roku została sprywatyzowana. W 2001 roku teren zakupiła jedna ze spółek KGHM Polska Miedź, lecz nie podjęła się wydobycia ze względu na nieopłacalność.
W najlepszym okresie działalności kopalni kwarcu w Szklarskiej Porębie wydobycie wynosiło 2700 ton miesięcznie. Grubość eksploatowanej żyły wynosiła ok. 60-100 metrów (!), a wydobywany kwarc odznaczał się bardzo wysoką zawartością krzemionki 97-100%.
Izerskie Garby, Biały Kamień czy Biały Flins?
Kamieniołom kwarcu utworzony został na górze, która nazywa się Izerskie Garby, lecz w przeszłości nosiła ona inne imiona: Weisser Steinrücken (Biały Kamienny Grzbiet), Weisse Flins (Biały Flins) Bile Garby (Białe Garby), Biały Lwiniec, Biały Kamień.
Nazewnictwo wyraźnie nawiązywało do barwy wydobywanego tutaj kwarcu i kształtu góry, lecz kim był Flins? Postać tę możesz znaleźć u Krasińskiego w utworze „Wanda”:
A ty choć ryczysz,
jak Lew zmartwychwstania
na Flinsa ramieniu,
nie strasznym jesteś.
Flins to postać mitycznego bożka, który był czczony przez Łużyczan w górach Harz. Przedstawiano go jako wędrowca z pochodnią, który dźwigał na lewym ramieniu lwa. Pochodnia w jego ręku miała być światłem dla umarłych, nieść im nadzieję odżycia, gdyż podobno Flins był bogiem wskrzeszającym zmarłych. Światło prowadzące dusze i ostrzegające przed niebezpieczeństwem można także spotkać w historiach o latarniach umarłych.
Legenda o Flinsie w Górach Izerskich
Łużyczanie, którzy czcili Flinsa, byli prześladowani przez Niemców, którzy chcieli ich nawrócić, więc Łużyczanie postanowili przenieść posąg swojego bóstwa. Wpierw ukryli złotą figurkę w pobliżu Świeradowa-Zdroju, w miejscowości Mirsk, lecz nie uwolnili się od prześladowań, więc ponownie przenieśli bożka. Pod Izerskimi Garbami znaleźli głęboką jaskinię, wnieśli do niej Flinsa, następnie zasypali wejście – nikomu później nie udało się go odnaleźć.
Prawdopodobnie Flins to pseudobóg, nigdy nie istniał w wierzeniach, a historia o nim została wymyślona w późniejszych czasach, tych niepogańskich. Jednak w każdej legendzie kryje się ziarnko prawdy, więc może gdzieś tu jest ukryty skarb?
Kopalnia kwarcu „Stanisław” w Szklarskiej Porębie – informacje praktyczne:
Nieczynna kopalnia to miejsce nie do końca bezpieczne, więc zachowaj ostrożność, szczególnie przy krawędziach kamieniołomu. Pamiętaj, że podłoże na stokach może być nie do końca stabilne, cały czas postępują tutaj procesy erozyjne.
Można tutaj dotrzeć od strony Szklarskiej Poręby szlakiem niebieskim, czas przejścia: 2 h 13 min
Szlak od strony Polany Jakuszyckiej, szlakiem zielonym, czas przejścia: 1 h 33 min
Współrzędne kopalni kwarcu „Stanisław” na Izerskich Garbach: 50.85049, 15.43631
