Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju. Poznaj jedyny w Polsce młyn papierniczy!

Przy drodze krajowej nr 8 w Dusznikach-Zdroju stoi niesamowity w formie budynek, obok którego ciężko przejechać obojętnie. Jego konstrukcja jest niecodzienna, na piętro prowadzi mostek z wieżą, potężny dach jest z drewna, a do tego wszystkiego przylega coś na kształt wielkiej drewnianej szopy. Ta niesamowita budowla to nadal działający młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju, jedyny taki w Polsce, pomnik historii. Koniecznie zatrzymaj się tutaj i znajdź chwilę, aby go zwiedzić!

Budynek młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju jest imponujący, widząc go po raz pierwszy, nie wiedziałam, czym jest, po prostu, zachwyciłam się nim. Stoi tuż przy Bystrzycy Dusznickiej, która spokojnie szumi pod murami młyna, lecz przez stulecia była powodem niejednej powodzi w Dusznikach-Zdroju niszcząc papiernię. Na szczęście ostatnia wielka woda we wrześniu 2024 roku oszczędziła nieruchomość, znajdujące się tutaj muzeum jest czynne i można je zwiedzać.

 Ciekawostka: Wiesz, że papier toaletowy jest najlepiej sprzedającym się produktem papierniczym? Mnie ta ciekawostka zaskoczyła, lecz po chwili szok minął, gdy dotarło do mnie, że rzeczywiście ten papier towarzyszy mi w życiu codziennie i jest taki jakby niezbędny.

Krótka historia młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju

Młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju zbudowany został w 1605 roku po tym, jak poprzednią budowlę pochodzącą prawdopodobnie z XVI wieku (może z 1562 roku) w 1601 roku zniszczyła powódź. W owym czasie nieruchomość była własnością pochodzącej z Saksonii rodziny Kretschmerów. Nieco ponad 100 lat później młyn został sprzedany Hellerom, którzy przybyli tutaj z Czech. Wytwarzany tu papier był bardzo ceniony, uważano go za najlepszy na Śląsku, papiernia dostarczała swój produkt do urzędów we Wrocławiu. Interes się kręcił, Hellerowie unowocześnili produkcję, poprawili wydajność i w związku z tym rozbudowali papiernię o obszerny budynek suszarni i ozdobny pawilon wejściowy. Niestety kolejna powódź w Dusznikach-Zdroju zniszczyła zabudowania, stało się to w 1769 roku.

Na początku XIX wieku papiernia została zlicytowana, nowym właścicielem został Józef Wiehr z Ząbkowic Śląskich, w rękach jego rodziny młyn papierniczy pozostawał aż do 1939 roku. Na początku XX wieku Wiehrowie wprowadzili kolejne unowocześnienia, wymienili koło wodne na turbinę. Jednak w owym czasie papier nie był już tutaj produkowany na cele urzędowe, tworzono tutaj papier czerpany dla wąskiej grupy koneserów, tak jest do dziś.

Po II wojnie światowej budynek przeszedł pod zarząd Fabryki Papieru w Młynowie. W latach 60. XX wieku obiekt odremontowano z myślą o celach muzealnych i tak oto od 1968 roku w młynie mieści się Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju, które jest cenioną atrakcją turystyczną regionu. W sklepiku na podwórzu można kupić rozmaite wyroby papiernicze, cieszą się one popularnością nie tylko wśród artystów.

Tradycyjne papiernictwo w Dusznikach-Zdroju

XVII-wieczny młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju zachował się do współczesnych czasów niemal w niezmienionym układzie, co jest ewenementem na skalę europejską. Podobne obiekty były w XIX wieku wyposażane w nowoczesne maszyny, tracąc swój historyczny charakter albo likwidowane. Tutaj jednak udało się zachować tradycję ręcznego wyrobu papieru i do dzisiaj można zobaczyć tutaj technologię jego wyrobu.

 Ciekawostka: Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju to jedyne miejsce w Polsce, w którym projektuje się i wytwarza sita umożliwiające czerpanie papieru ze znakami wodnymi.

Papiernia w Dusznikach-Zdroju

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju to zespół zabudowań, na które składają się budynek młyna, suszarnia, urocza wieżyczka w obrębie mostu, czyli pawilon wejściowy i drewniana suszarnia. Na terenie obiektu znajduje się jeszcze budynek, na którym można obejrzeć wystawę historycznych zdjęć i kupić w nim różne wyroby papiernicze. Jest tu także niewielki skansen maszyn papierniczych.

Młyn papierniczy w Dusznikach

Najokazalszym budynkiem Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju jest młyn o konstrukcji ryglowej, wzniesiony został na wysokiej podmurówce z kamienia. Z dwóch stron jest on bogato zdobiony, właśnie tym głównie przykuł moją uwagę, gdy jechałam drogą wzdłuż Bystrzycy Dusznickiej. Wyróżnia się w nim także dekoracyjny szczyt wzorowany na architekturze barokowej.

 Ciekawostka: Z tyłu budynku, od strony zewnętrznego „parku maszyn” i ogrodu można na wysokości pierwszego piętra wypatrzeć kamienny wykusz latrynowy – zastanawiam się, jak dawniej wyglądał teren, że kibelek umieszczono w tym właśnie miejscu, a nie gdzieś bliżej koryta rzeki, lecz pewnie się tego nie dowiem, pozostawię Cię z tą rozkminką.

Suszarnia papierni w Dusznikach

Papiernia w Dusznikach-Zdroju składała się także z budynku suszarni, który zbudowany jest z drewna, przylega on do młyna – mają podobne dachy z maleńkimi okienkami. Jest nieco przesunięty względem młyna papierniczego, co pewnie spowodowane jest biegiem rzeki. Z tyłu można wypatrzeć na nim dźwig blokowy z początku XX wieku, służył on do transportu papieru. Na parterze suszarni w Dusznikach znajdował się magazyn, a nad nim znajdowały się pomieszczenia do suszenia papieru – można tutaj obejrzeć oryginalne wieszaki.

Pawilon wejściowy do papierni

Uroczym elementem założenia jest mostek nad Bystrzycą Dusznicką, po którym wchodzi się do Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju. Ośmioboczny pawilon papierni został zbudowany przez Hellerów. O ile z zewnątrz zachwyca, to jego wnętrze nieco rozczarowuje, lecz i tak przyjemnie przechodzi się z niego częściowo krytym mostkiem do drzwi muzeum.

Park maszyn przy papierni w Dusznikach

Zwiedzanie Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju warto rozszerzyć o podwórze, na którym ustawione są wielkogabarytowe maszyny papiernicze. Urządzenia te niegdyś pomagały w produkcji surowca na papier, na każdym z nich można wypatrzeć tabliczkę informującą, jak nazywa się maszyna i do czego służyła. Jest tu m.in. ścierak, który służył do produkcji ścieru drzewnego, z którego produkowano papier gazetowy, papier na opakowania i do drukowania. Jest to jedyne takie urządzenie, które zachowało się na obszarze Polski.

Przy dobrej pogodzie i w okresie wegetacji warto wybrać się na spacer po urządzonym tutaj ogrodzie, w którym można zapoznać się z roślinami włóknistymi wykorzystywanymi do produkcji papieru.

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju

Papiernia w Dusznikach-Zdroju jest warta obejrzenia wewnątrz, gdzie znajdują się bogato zdobione pomieszczenia mieszkalne i część produkcyjna – co najważniejsze, wyposażenie muzeum jest oryginalne! Zwiedzaniu towarzyszy audioprzewodnik, więc można na spokojnie odsłuchać ciekawostek i wędrować po ekspozycji w swoim tempie.

W części mieszkalnej wyjątkowe są malowidła na ścianach i na suficie, jest tu bogata ornamentyka roślinna, a także scenki rodzajowe. Są tu też zdobione meble z dawnych czasów. W części produkcyjnej przedstawiona jest historia papiernictwa i regionu, można obejrzeć m.in. obrazy i zdjęcia pokazujące, jak dawniej wyglądał młyn papierniczy w Dusznikach. Są tu także maszyny i czerpalnia papieru.

 Ciekawostka: Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju można zwiedzić wirtualnie. Strona placówki jest rozwinięta technologicznie, nie zacina się, działa płynnie, dzięki czemu wycieczka online jest przyjemna i pomaga w podjęciu decyzji o zakupie biletu na realne zwiedzanie, podrzucam link: wirtualna wycieczka po Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju.

Własnoręcznie zrobiony papier czerpany

Papiernia w Dusznikach jest nadal żywa, każdy zwiedzający muzeum może samodzielnie wykonać tutaj arkusz papieru czerpanego, lecz niestety nie jest to możliwe codziennie. Na specjalne sito czerpie się masę papierniczą, następnie wykłada się ją na tkaninę, dociska i zdejmuje sito. Następnie na to nakłada się tkaninę i wkłada się to do prasy, aby pozbyć się nadmiaru wody. Dzisiaj ta metoda ręczna wydaje się mocno archaiczna i bezsensowna przy dostępnych metodach masowej produkcji papieru, lecz czy nie jest fajnie zrobić coś samemu i poczuć się jak papiernik sprzed stuleci?

 Ciekawostka: Jak już wyżej wspomniała, nadal jest tutaj wytwarzany papier, lecz jeszcze nie wspomniałam o tym, że Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju jest największym w Polsce producentem papieru czerpanego.

Wiecznotrwały papier z Dusznik-Zdroju

Papiernia w Dusznikach-Zdroju trafiła do legend, a to za sprawą specjalnej receptury na wiecznotrwały papier. Dzięki niemu właściciele papierni uzyskali tytuł szlachecki, a także tytuł nadwornego królewskiego papiernika.

Ile czasu może przetrwać papier? Przechowywany w odpowiednich warunkach papier może przetrwać kilka stuleci, najstarszy dokument zapisany na dusznickiej kartce pochodzi z 1584 roku. Jednak nie każdy arkusz arkuszowi równy, ważne są surowce, których użyto do jego produkcji. Masa papiernicza w dawnych czasach składała się z czystej wody, odpadów zwierzęcych (kleju glutynowego) i szmat.

Właściciel młyna papierniczego w Dusznikach – Kretschmer zapewnił sobie prawo użytkowania źródła z krystalicznie czystą wodą, która rzekomo nadawała papierowi doskonałą biel i zabezpieczała go przed insektami. Tak oto powstała legenda o wiecznotrwałym papierze, która zapewniła Kretschmerom ogromny zbyt towaru, bogactwo i otrzymanie w 1607 roku herbu od króla czeskiego i cesarza rzymskiego Rudolfa II, a w 1612 roku wyniesienie do godności szlacheckiej z przydomkiem von Schenckendorf. Nobilitacja nie ominęła także kolejnych właścicieli papierni – Hellerów, trzech przedstawicieli tego rodu otrzymało od króla pruskiego tytuł nadwornego królewskiego papiernika.

Święto Papieru w Dusznikach-Zdroju

Coś dla fanów rękodzieła i z pewnością ogrom atrakcji dla dzieci. Święto Papieru w Dusznikach-Zdroju to cyklicznie organizowane wydarzenie, które odbywa się tutaj od 2001 roku w ostatni weekend lipca. Warto wybrać się do muzeum w tym czasie, ponieważ można wtedy zwiedzić je z przewodnikiem, obejrzeć pokazy historycznych technik drukarskich i drzeworytnictwa, uczestniczyć w warsztatach i prezentacjach, a także kupić rozmaite rzeczy na straganach. Impreza ma na celu promowanie wiedzy o papierze i historii jego powstawania, a także jego znaczeniu dla rozwoju cywilizacji.

Duszniki Zdrój – młyn papierniczy pomnikiem historii

W 2011 roku „Duszniki Zdrój – młyn papierniczy” został uznany za pomnik historii rozporządzeniem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 20.09.2011 r. Celem ochrony tego miejsca jest zachowanie go „ze względu na wartości artystyczne, naukowe, techniczne, materialne i niematerialne oraz unikatowość i autentyczność najstarszego w Polsce młyna papierniczego pochodzącego z początku XVII w., świadectwa dziejów nowożytnego papiernictwa”.

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju – zwiedzanie, parking, informacje praktyczne

• Muzeum znajduje się na ul. Kłodzkiej 42 w Dusznikach-Zdroju, tuż przy drodze krajowej nr 8 (odcinek międzynarodowej trasy E67).
• Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju jest czynne w sezonie letnim (maj – sierpień) od poniedziałku do soboty w godz. 9:00-18:00, a w niedzielę 9:00-16:00; a w sezonie zimowym (listopad – kwiecień) od wtorku do niedzieli w godz. 9:00-15:00. Polecam jednak sprawdzić aktualne informacje na stronie muzeum: Godziny otwarcia Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju.
• Na zwiedzanie muzeum trzeba sobie zarezerwować około 1,5 godziny, ostatnie wejście jest możliwe 1,5 h przed zamknięciem obiektu.
• Warsztaty czerpania papieru dostępne są wyłącznie w weekendy o pełnych godzinach. Na stronie Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju można kupić bilet online i sprawdzić, w jakich dniach odbywają się zajęcia: Bilety na warsztaty czerpania papieru w Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju.

Duszniki-Zdrój młyn papierniczy – współrzędne GPS: 50.404667, 16.395629