Nowa Huta w Krakowie powstała jako baza mieszkaniowa dla pracowników wielkiego kombinatu metalurgicznego. Zbudowana od podstaw jako samodzielne miasto, obecnie funkcjonuje jako dzielnica. Miejsce to cały czas ewoluuje, lecz swoista tkanka układu urbanistycznego trwa w niemalże niezmienionej formie. Możesz to zobaczyć na wystawie „Miasto Idealne” w Domu Utopii.
Dom Utopii – Międzynarodowe Centrum Empatii, powstał w sąsiedztwie teatru Łaźnia Nowa na os. Szkolnym w Krakowie. Miejsce to ma służyć pozateatralnym inicjatywom Łaźni. W tym celu zaadaptowano część zabudowań dawnego Zespołu Szkół Elektrycznych. Nowocześnie wyglądający budynek odbiega wyglądem od otoczenia, a jednak idealnie wpisuje się w przestrzeń.
Nowa Huta – pierwsze miasto robotnicze Polski Ludowej
„Obok Nowej Huty powstanie wielkie socjalistyczne, obliczone w przyszłości na 100.000 mieszkańców miasto robotnicze, o nowoczesnej architekturze. Będzie to pierwsze całkowicie na nowo zbudowane robotnicze miasto w Polsce Ludowej”.
Cytat z artykułu „Nowa Huta budowana z pomocą ZSRR zapewni wydatny wzrost produkcji hutnictwa polskiego. Obok Nowej Huty powstanie nowoczesne stutysięczne miasto robotnicze„, Trybuna Ludu nr 114 (486) rok III, Warszawa, 26 kwietnia 1950 r.
Pierwsza lata Nowej Huty
Zbudowana od podstaw Nowa Huta to miasto samowystarczalne, w którym z każdego miejsca było blisko do żłobka, przedszkola, szkoły, sklepu, kosmetyczki, fryzjera, miejsca kultury, a także rekreacji. Skupiona zabudowa mieszkalna, szerokie ulice, miejsce do zabaw dla dzieci, ławki dla dorosłych, dużo zieleni. Bloki, w których lokatorzy mieli doprowadzoną wodę, ścieki były odprowadzane, wszędzie był prąd i ogrzewanie. Powszechny dostęp do pracy, świetne warunki bytowe i nowoczesność – miasto idealne do życia.
Nowa Huta – „Miasto Idealne”
Henryk Makarewicz (1917-1984) i Wiktor Pental (1920-2013) zapisali na zdjęciach historię pierwszych lat Nowej Hut. Zbiór fotogramów tych autorów liczy ponad 10 tysięcy, na tę pierwszą w Domu Utopii wystawę wybrano z kolekcji jedynie garstkę dzieł. Wystawione są na geometrycznych „siatkach” stworzonych z prętów – płaszczyzny przecinają się pod różnymi kątami, ma to wymiar symboliczny. Można tu zobaczyć zdjęcia obrazujące życie codzienne, ludzi, paradoksy systemu.
Pierwsza wystawa fotografii Makarewicza i Pentala odbyła się w Muzeum Nowej Huty, ówcześnie tworzonym od podstaw w dawnym kinie Światowid. W 2007 roku można było obejrzeć ich prace w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie na wystawie „802 procent normy„ (wydawnictwo Vis-a-vis Etiuda wydało album pod tym samym tytułem).
Na stronie Radia Kraków możesz wysłuchać podcastu: Podcast o wystawie „Miasto Idealne”
Studnia bez dna
W Domu Utopii poza wystawą ze zdjęciami z Nowej Huty można obejrzeć instalację „Dno jest lustrem” stworzoną przez Szymona Kobylarza. Konstrukcja wyglądająca jak studnia, umieszczona jest w bibliotece, wyłania się z głębi zniszczonej podłogi. Spojrzenie w środek, to patrzenie w głąb ziemi, można byłoby tam zejść po metalowych klamrach drabinki. Jednak przesłanie instalacji jest nieco głębsze niż to, co widać na pierwszy rzut oka.
Wyobraź sobie Nową Hutę za 100 lat, która jak Pompeje, znikła pod masą materii. Świat jest zniszczony w wyniku kataklizmów naturalnych i wojen, a miasto pokryte „wielometrową warstwą mieszanki błota i radioaktywnej sadzy”. Ponad tym widać jedynie szczyty kominów fabrycznych, które są łącznikiem martwej powierzchni Ziemi „z kryjącym się pod powierzchnią rachitycznym życiem”. Cytaty pochodzą z opisu wystawy. Wizja ta uruchamia proces myślenia, prawda?
„Sikający Lenin”
Po zwiedzeniu wnętrza Domu Utopii można jeszcze wybrać się na dach, na którym w ciepłych miesiącach rozłożone są leżaki i prowadzony jest ogród. Ustawiono tutaj dzieło o nazwie „Fontanna przyszłości” – znane jako „Sikający Lenin”. Więcej informacji zawarłam we wpisie, więc jeśli Cię to zainteresowało, to zajrzyj tutaj: „Fontanna przyszłości” – Sikający Lenin w Nowej Hucie w Krakowie.
Dom Utopii w Nowej Hucie – informacje praktyczne
- Domu Utopii znajduje się na os. Szkolnym 26 w Krakowie.
- Wstęp jest bezpłatny.
- Aby dostać się do budynku, trzeba zadzwonić domofonem i zapytać o możliwość wyjścia na dach.
- Miejsce dostępne jest w godzinach otwarcia Czytelni, od 9:00 do 17:00, możliwe, że również w trakcie odbywających się w Domu Utopii wydarzeń.
- Godziny otwarcia wystawy „Miasto Idealne”: wtorek–niedziela, 10:00–20:00. Można załapać się na oprowadzanie kuratorskie w dniach: 2, 9, 16 grudnia w godz. 17:30-18:30. Więcej informacji na stronie Domu Utopii.
Współrzędne: 50.07763, 20.04927
