Skansen Średzkiej Kolei Powiatowej w Poznaniu. Wybierz się na wycieczkę do Parku Rataje!

Lubisz zwiedzać miejsca związane z koleją? Oglądać lokomotywy, wagony, perony i różne urządzenia, które towarzyszą tej formie podróży? To z pewnością Poznań pod tym względem Cię nie zawiedzie. Tym razem pokażę Ci Skansen Średzkiej Kolei Powiatowej, który można zwiedzić w Parku Rataje.

Park Rataje w Poznaniu to niezwykłe miejsce na mapie miasta, ponieważ można w nim znaleźć niewielki dworzec kolejowy, na którym stoją pociągi. Duży napis informuje, że to peron stacji Poznań – Żegrze. Ustawione tutaj tablice przybliżają historię Średzkiej Kolei Powiatowej, warto tu usiąść na ławce, spojrzeć na zegar i semafor, a także żurawia, który dawniej służył do uzupełniania wody w parowozach i wyobrazić sobie Poznań sprzed stulecia.

Skansen Średzkiej Kolei Powiatowej

Niewielki skansen kolejowy w Parku Rataje to pozostałość po Średzkiej Kolei Powiatowej, w tym miejscu był dawniej przystanek Poznań – Żegrze. Dzisiaj można tutaj podziwiać peron, na którym stoją dwie lokomotywy i wagon restauracyjny. Niestety na pojazdy nie można wchodzić ani tym bardziej zwiedzać ich wnętrza, co mnie nieco rozczarowało, lecz w pewnym stopniu zapobiega aktom wandalizmu. Miejsce jest ogólnodostępne, a zwiedzanie darmowe.

Peron jest wyposażony w rozmaite elementy kolejowej infrastruktury technicznej, które można spotkać na realnym dworcu kolejowym lub w pobliżu torów linii kolejowej. Z pewnością można byłoby nauczyć się tutaj ważnych informacji z zawiadywania ruchem kolejowym. Są tu wskaźniki, semafory, zegar, żuraw, ławki, latarnie, a nawet szlaban. Wszystkie elementy dworca sprawiały, że naprawdę czułam się tutaj jak na stacji kolejowej.

Średzka Kolej Powiatowa – nieco historii

W zaborze pruskim w XIX wieku dążono do usprawnienia sieci transportowych i tak oto wybrano budowanie linii kolejowych, gdyż uważano pociągi za szybki i pewny środek transportu. Tak oto w 1898 roku rozpoczęto budowę dwóch linii Średzkiej Kolei Powiatowej. Pierwsza z nich była normalnotorowa, jej przebieg to: Kobylepole – Malta – Brama Warszawska – Główna (obecnie Poznań Wschód), a druga wąskotorowa łączyła Środę Wielkopolską z przedmieściami Poznania. Z czasem odcinki te były wydłużane, powstał m.in. fragment, który możemy podziwiać obecnie jako Skansen Średzkiej Kolei Powiatowej. Zbudowano liczne bocznice kolejowe, które obsługiwały różne zakłady w Poznaniu.

W 1949 roku kontrolę nad Średzką Koleją Powiatową przejęło PKP i to był początek końca dawnej, rozbudowanej sieci kolejowej. Budowa Jeziora Maltańskiego spowodowała przecięcie szlaku kolejowego, a pozostałe odcinki linii normalnotorowej stały się wyłącznie bocznicami. Pozostała część linii wąskotorowej została przekształcona w Średzką Kolej Dojazdową, funkcjonowała do lat. 60. XX w., później niemal całą ją rozebrano. Mimo wszystko jednak coś po niej pozostało i to nie tylko skansen kolejowy na Ratajach w Poznaniu, lecz także odcinek Środa Wielkopolska – Zaniemyśl, który jest czynny i jest jedną z największych atrakcji turystycznych powiatu średzkiego.

 Ciekawostka: Średzka Kolej Powiatowa w Poznaniu miała standardowy rozstaw szyn 1435 mm, lecz w 1945 roku fragmenty trasy zostały przez wojska sowieckie przekute na rozstaw szerokotorowy 1524 mm.

Parowóz typu Baziel w skansenie kolejowym

W Parku Rataje można obejrzeć dwie lokomotywy, jedna z nich to parowóz typy Baziel, jego nazwa wzięła się od skrótu fabryki produkującej kotły do tych parowozów: Babcock-Zieleniewski z Sosnowca. Ciekawostka, że ten model był dwuosiowy i powstawał w dwóch wersjach: normalnotorowej i wąskotorowej.

Stojący tutaj parowóz typu Baziel nr 14998 wybudowany został w zakładzie Fablok w Chrzanowie w 1956 roku. Pracował w Cementowni Saturn w Wojkowicach, po czym został zachowany jako pomnik.

Przed renowacją ta niewielka lokomotywa wyglądała dość smutnie. Przypominała pociągi z cmentarzyska w Płaszowie, które niedawno oglądałam i opisałam na blogu. Na szczęście przywrócono jej dawny blask, naprawdę cieszy oczy – pięknie prezentuje się na pokazowym dworcu kolejowym, jaki utworzono w niewielkim skansenie na Ratajach.

 Ciekawostka: Średzka Kolej Powiatowa przez lata zmieniała się, o czym świadczy rozstaw szyn linii wąskotorowej. W latach 1902-1954 rozstaw wynosił tutaj 1000 mm. W 1952 roku rozpoczęto przekuwanie torów na rozstaw 750 mm.

Lokomotywa parowa TKt48-130

Drugim z parowozów ustawionych na dawnej stacji Poznań – Żegrze jest lokomotywa parowa TKt48-130. Taką lokomotywę widziałam już w Krakowie na cmentarzysku pociągów w Płaszowie, ustawiona jest tam jako pomnik, niestety w całości pokryta rdzą, kolory farby dawno znikły. Polecam Ci zajrzeć do wpisu: Zapomniane parowozy w Krakowie. Odkryj niesamowite cmentarzysko pociągów Kraków Płaszów.

Lokomotywy TKt48 zwykle używane były do obsługi pociągów osobowych. Stojący w Poznaniu na Ratajach parowóz TKt48-130 wyprodukowany został w 1956 roku w Fabryce Lokomotyw im. Feliksa Dzierżyńskiego w Chrzanowie. Pracował w parowozowni Kępno do 1991 roku, a w kolejnym roku został wykreślony z inwentarza. W 1999 roku ustawiono go jako pomnik przy dworcu PKP Kępno, w 2017 roku przewieziono do Swarzędza, a od 2018 roku lokomotywa parowa TKt48-130 stoi w Parku Rataje w Poznaniu.

Wagon gastronomiczny typu 113A w Parku Rataje

W latach 70. XX wieku PKP zamówiło nowe wagony gastronomiczne, które zbudowano w HCP, czyli zakładach kolejowych Hipolita Cegielskiego w Poznaniu. Plany konstrukcji opracowano w poznańskim CBK-PTK. Wagony gastronomiczne typu 113A wybudowano w ilości 230 sztuk – skansen kolejowy na Ratajach posiada właśnie jeden z takich pomalowanych na zielono wagonów z napisem WARS – BAR.

Co warto zobaczyć w pobliżu Skansenu Średzkiej Kolei Powiatowej?

• Kościół Nawiedzenia NMP w Poznaniu – skansen znajduje się praktycznie za murami kościoła, z jednej strony dosłownie dotyka ich. Niesamowita forma kościoła powinna zaciekawić miłośników architektury.
• Park Rataje – poza skansenem kolejowym warto ogólnie obejrzeć park, który jest podzielony na wiele stref tematycznych. To przyjemne miejsce na aktywności fizyczne, a także naukę o ciekawostkach przyrodniczych, można tutaj znaleźć tablice edukacyjne.
• Rzeźba plenerowa „Dziewczynka z misiem” – relikt minionej epoki. Rzeźba z 1976 roku, autorką dzieła jest Zofia Ulatowska-Gosławska. Dziewczynkę z misiem znajdziesz u zbiegu ul. Kruczej i Orlej na Osiedlu Bohaterów II Wojny Światowej. GPS: 52.384033, 16.947324

Skansen kolejowy w Parku Rataje w Poznaniu – parking, informacje praktyczne

• Samochód można zaparkować kościoła Nawiedzenia NMP w Poznaniu, tuż przy wejściu do parku. GPS: 52.383626, 16.952486
• Wstęp do skansenu kolejowego na Ratajach jest bezpłatny, miejsce można zwiedzać 24/7.
• Skansen kolejowy w Parku Rataje najłatwiej znaleźć kierując się na kościół NMP przy ul. Wyzwolenia. Wzdłuż południowego muru kościoła wydeptana jest ścieżka, która doprowadza do atrakcji. Druga trasa to chodnik od strony osiedlowego parkingu strzeżonego (52.385474, 16.952271).
• Można dość blisko dojechać komunikacją zbiorową. Jeśli wybierzesz autobus, to najbliżej jest przystanek os. Armii Krajowej na ul. Pawiej. Jeśli zaś wybierzesz tramwaj, to przystanek os. Rzeczypospolitej na ul. Zamenhofa.

Skansen kolejowy na Ratajach – współrzędne GPS: 52.384512, 16.955571