Pieniny ze swoimi białymi skałami przyciągają jak magnes. Trzy Korony, Sokolica, przełom Dunajca to nie jedyne miejsca, które warto zobaczyć. Wyjątkowo uroczy jest skalny Wąwóz Homole, do którego wejście znajduje się w Jaworkach. Niedaleko wylotu wąwozu znajdziesz wiele parkingów, można tutaj także dostać się komunikacją zbiorową ze Szczawnicy. Jeśli jeszcze nie było Cię tutaj, to zapraszam do krótkiej lektury, w której przybliżę Ci, dlaczego warto zajrzeć w to piękne miejsce.
Wąwóz Homole to jedna z najczęściej odwiedzanych atrakcji Pienin. Z Jaworek na Polanę Dubantowską do przejścia jest niecały kilometr, a dokładnie to jedynie 800 metrów od budki przy wylocie wąwozu. Szlak wiedzie wzdłuż potoku, który malowniczo opada kaskadami z progów i głazowisk. Przeprowadzono tutaj mostki i schody ułatwiające pokonanie przeszkód. W zależności od tempa, jakie się przyjmie i ruchu turystycznego, przejście z Jaworek pod Kamienne Księgi zajmuje ok. 20-30 minut.
Szlak przez Wąwóz Homole
Zielony szlak poprowadzony przez Wąwóz Homole rozpoczyna się w Jaworkach. Na starcie można przeczytać ciekawostki o rezerwacie i historii geologicznej miejsca. Niewielka budka jest pozostałością po czasach, gdy wstęp do wąwozu był płatny – obecnie zwiedzanie tego pięknego miejsca jest darmowe. Cała trasa przebiega wzdłuż potoku, który przy wejściu opada dwustopniową kaskadą. Takie miejsca zobaczysz jeszcze wielokrotnie, wody Kamionki płyną wartko po gołej skale lub przedzierają się przez wantule, czyli rumowiska skalne.
Szlak wielokrotnie przecina potok, lecz nie musisz martwić się o swoje buty, niemal wszędzie przejdziesz suchą stopą, o ile nie pochłonie Cię błoto, które po większych opadach miejscami opanowuje ścieżkę. Stworzono tutaj wygodne mostki, a strome odcinki wyposażono w schody. Konstrukcje zaburzają piękny, naturalny krajobraz, lecz stanowczo ułatwiają zdobywanie Wąwozu Homole.
Skąd wzięła się nazwa Wąwozu Homole?
Charakterystyczny kształt wąwozu i wygładzone przez wodę głazy są obłe. Zamieszkujący te tereny Łemkowie (Rusini) na obłe kształty używali słów gomola, homoła. W wyniku niewielkiego przekształcenia powstała nazwa Wąwozu Homole.
Zamek w Wąwozie Homole
Wąwóz Homole ograniczony jest ścianami Wapiennika, który przechodzi w grań Grzebienia, stokiem Prokwitowskiej Homoli, Niskiej Skały i Wysokiej Skały. Wysokość ścian skalnych dochodzi tutaj aż do 120 metrów, a jeżeli doda się do tego niewielką szerokość wąwozu, są tu idealne, naturalne warunki do budowy warowni! I tak oto kilka wieków temu istniała tutaj budowla obronna, której dokładna historia niestety nie została zapisana – istnieje jedynie dokument z 1529 roku, który wspomina o opuszczonym zamku „Castrum Homola”, lecz lokalizacji można się jedynie domyślać.
W 1988 roku przeprowadzono badania archeologiczne w Wąwozie Homole, w których czasie odnaleziono fragmenty ceramiki oraz cegły datowane na XVI wiek. Odkryto również sztuczny przekop z wodą.
Poza tymi śladami bytności ludzkiej można tutaj znaleźć pozostałości górniczej historii Homola. Poszukiwano tutaj złota – w Prokwitowskiej Homoli widoczne są do dziś szyby górnicze.
A tak poza tym, dodam, że te świetne warunki, czyli „zamknięta” przestrzeń, były wykorzystywane do wypasu młodych owiec, których dzięki naturalnym barierom nie trzeba było pilnować. Utworzenie rezerwatu w 1963 roku zakończyło tę część historii Homola.
Rezerwat przyrody „Wąwóz Homole”
W 1963 roku Wąwóz Homole, Czajakową Skałę i część dolinki Koniowskiego Potoku objęto ochroną, tworząc tu rezerwat przyrody „Wąwóz Homole” im. Jana Wiktora (polecam jego nieco przestarzałą, lecz ciekawą pozycję książkową „Pieniny i ziemia sądecka”). Rezerwat powstał w celu ochrony osobliwości przyrody ożywionej i nieożywionej. W owym czasie Wąwozu Homole nie porastał las, gdyż były tutaj pastwiska, niestety wypas owiec przyspieszał erozję stoków.
Wąwóz Homole – geologiczna ciekawostka
Cały obszar Pienin to miejsce ciekawe pod względem geologicznym. Charakterystyczne białe skały jednak nie wszędzie są białe i nie mam na myśli szarego „nalotu”. Zwiedzając Wąwóz Homole z Dubantowską Polaną, zauważysz, że wapienie są także czerwone. Różne kolory skał są związane z tym, że występują tu rozmaite rodzaje wapieni. Ściany wąwozu budują białe i czerwone wapienie krynoidowe, czerwone wapienie bulaste, czerwone margle i wapienie dursztyńskie. Występujące tu wapienie reprezentują serie czorsztyńską i niedzicką i są świadectwem bogatej w wydarzenia historii powstawania Wąwozu Homole.
Co ciekawe od nazwy wąwozu nazwano blok tektoniczny Homoli. W wyniku ruchów wypiętrzających i wyginających go wzdłuż osi poprzecznej do Pienińskiego Pasa Skałkowego, powstały liczne uskoki. Erozja rzeczna odciążyła płytę wapienną Homoli, przez co iły i łupki, które płytowo zalegały na wapieniach, zaczęły być wyciskane ku górze, tworząc osuwiska. Proces ten nadal się nie zakończył i od „kilku” milionów lat trwa do dziś. Dużą rolę w tym wszystkim odegrał potok Kamionka, który wdarł się w szerszą szczelinę, a wydaje się taki niepozorny.
Kamienne Księgi w Pieninach
Wąwóz Homole kończy się przy Kamiennych Księgach, gdy je zobaczysz, to zrozumiesz skąd taka beletrystyczna nazwa. Przyjrzyj się im dokładnie, może uda Ci się odczytać zapisane w nich dzieje ludzkości? Żyjący niegdyś na tych terenach Łemkowie wierzyli, że są one zapisane w tych skałach. Kiedyś popowi z Lipnika udała się ciężka sztuka odczytania Kamiennych Ksiąg, poświęcił na to wiele lat, lecz Bóg pozbawił go mowy, aby nie mógł zdradzić śmiertelnikom, czego dowiedział się w czasie lektury.
Charakterystyczne Kamienne Księgi są śladem po osuwisku z Czajakowej Skały. Osuwisko zatamowało potok Kamionka, czego wynikiem było utworzenie się tutaj jeziorka. Niemalże płaska powierzchnia skał powstała z osadów niesionych przez potok.
Czajakowa Skała nad Wąwozem Homole
Wyżej wspomniałam, że Kamienne Księgi są pozostałością osuwiska z Czajakowej Skały – jeżeli staniesz twarzą w stronę Wąwozu Homole, po lewej będziesz mieć Księgi, to po prawej zobaczysz ścieżkę w górę – prowadzi ona do Czajakowej Skały. Ta charakterystyczna skała również jest ciekawostką geologiczną. Można tutaj obejrzeć fałd obalony, w którym widoczne są wapienie jednostki niedzickiej i jednostki czorsztyńskiej.
Fałd obalony jest strukturą tektoniczną, która powstała w wyniku wygięcia warstw bez przerwania ciągłości ośrodka skalnego. Podobnie jak tkanina, którą się sfałduje. Fałd obalony to rodzaj fałdu, w którym skrzydła są nachylone w tym samym kierunku, a powierzchnia osiowa jest pochylona (w zależności od rodzaju fałdu, powierzchnia osiowa może być pionowa albo leżąca).
Jeżeli dobrze przyjrzysz się Czajakowej Skale, zobaczysz ułożenie warstw skalnych w charakterystyczne „U”, które przewrócił się w lewo, dołem do prawej, otworem do lewej.
Salamandry plamiste w Pieninach
Na Dubantowskiej Polanie, tuż przy Kamiennych Księgach udało mi się spotkać piękną salamandrę plamistą. Salamandra jest największym europejskim płazem ogoniastym. Tego wyjątkowego płaza najłatwiej spotkać po deszczu. Charakterystyczne ubarwienie, w którym wyróżniają się żółte plamy, nie jest przypadkowe, ma ostrzegać przed tym, że płaz jest trujący. Jad wydzielany przez gruczoły salamandry silnie drażni śluzówkę, dlatego nie powinno się dotykać tego zwierzęcia.
Wąwóz Homole – parking, cena, informacje praktyczne
- Wejście do wąwozu Homole znajduje się w Jaworkach, około 5,5 km od centrum Szczawnicy. Dojazd tutaj samochodem zajmuje nie więcej niż 10 minut, a komunikacją zbiorową ok. 20 minut.
- W Jaworkach znajdziesz kilka parkingów, w czerwcu 2023 cena całodziennego parkowania wynosiła 10-15 zł za cały dzień, 3 zł za 1 godzinę.
- Wstęp do Wąwozu Homole jest bezpłatny.
- Czas przejścia spod wylotu Wąwozu Homole w Jaworkach do Kamiennych Ksiąg na Polanie Dubantowskiej zajmuje ok. 20-30 minut.
- Po przejściu Wąwozu Homole można dalej podążyć zielonym szlakiem do Jemeriskowej Skałki i spod niej zejść do Jaworek bez oznakowania szlaku. Jeżeli przejdziesz na wprost ścieżką przez skałki, dojdziesz do punktu widokowego i górnej stacji kolejki linowej Homole.
- Z Wąwozu Homole zielony szlak prowadzi na najwyższy szczyt Pienin – Wysoką, polecam, miejsce widokowo atrakcyjne.
Współrzędne rezerwatu przyrody „Wąwóz Homole”: 49.40566, 20.54728
