Znasz lasy Zakrzewsko-Palędzkie? Wydaje się, że to świetne miejsce do uprawiania sportu, są tu szerokie drogi, można wybrać się na spacer z psem albo na rower. W maju kwitną tutaj naparstnice, urocze białe i różowe łączki zdobią leśne poszycie. A wiesz, że w czasie II wojny światowej przeprowadzano tutaj masowe egzekucje?
W latach 1939-1942 w podpoznańskich lasach zamordowano kilka tysięcy Polaków z Wielkopolski. W masowych grobach pochowano ludzi różnych profesji, byli to powstańcy wielkopolscy, profesorowie Uniwersytetu Poznańskiego, nauczyciele, studenci, harcerze, duchowni, urzędnicy, działacze społeczni i polityczni oraz ziemianie. To właśnie ku ich pamięci w lasach Zakrzewsko-Palędzkich wytyczono Szlak Pamięci Narodowej, warto wybrać się tutaj na spacer, aby poznać historię.
O czym przeczytasz we wpisie:
- Szlak Pamięci Narodowej w Lasach Zakrzewsko-Palędzkich
- Skąd groby w lasach Zakrzewsko-Palędzkich?
- Kwatera Studentów Uczelni Poznańskich w lasach Zakrzewsko-Palędzkich
- Kwatera Siedmiu Grobów w lasach Zakrzewsko-Palędzkich
- Kwatera Zapomniana w lasach Zakrzewsko-Palędzkich
- Kwatera Duchownych w lasach Zakrzewsko-Palędzkich
- Szlak Pamięci Narodowej w Lasach Zakrzewsko-Palędzkich – informacje praktyczne
Szlak Pamięci Narodowej w Lasach Zakrzewsko-Palędzkich
Poprowadzona przez las trasa ma ok. 6 km, zatacza pętlę. W terenie ustawione są oznaczenia w postaci drewnianych słupków kierunkowych, raczej ciężko się zgubić. Szlak Pamięci Narodowej w Lasach Zakrzewsko-Palędzkich pokazuje 5 miejsc, przy każdym przystanku jest tablica informacyjna. Na początku marszu jest pomnik z napisem: „Przechodniu! Powiedz Polakom, że w tych lasach Zakrzewa i Palędzia hitlerowscy okupanci zamordowali i spalili tysiące Polaków. W hołdzie społeczeństwo, 1999 r.”. Kolejne przystanki to kwatery pomordowanych:
- Kwatera Studentów Uczelni Poznańskich.
- Kwatera Siedmiu Grobów.
- Kwatera Zapomniana.
- Kwatera Duchownych.
Na ustawionych tablicach można przeczytać nieco o procederze prowadzonym przez oprawców. Więźniowie byli przywożeni na miejsce od strony dzisiejszych ulicy Gajowej i Niezłomnych w Zakrzewie z Fortu VII w Poznaniu. W lesie nakazywano im wysiąść z samochodów ciężarowych i prowadzono nad wykopany wcześniej dół śmierci. Następnie kazano ofiarom się rozebrać, po czym zabijano strzałami w tył głowy. Początkowo egzekucji dokonywano 2-3 razy w tygodniu, później rzadziej. Listy ofiar nie udało się odnaleźć, nie wiadomo, ile osób zginęło w tutejszych lasach, szacuje się, że kilka tysięcy.
Skąd groby w lasach Zakrzewsko-Palędzkich?
Zbrodnie w lasach Zakrzewsko-Palędzkich dokonywane były w ramach operacji o kryptonimie „Tannenberg”, egzekucje prowadzone były przez funkcjonariuszy niemieckich grup operacyjnych Einsatzgruppen. Celem była eliminacja polskich warstw przywódczych w pierwszych miesiącach II wojny światowej.
Działania te nie były obojętne dla Niemców, gdyż w połowie 1944 roku próbowano zatrzeć ślady zbrodni. Wykopano ciała ofiar i spalano je na drewnianych stosach, następnie pozostałe szczątki ponownie chowano w masowych grobach. Operację tę nazwano „Akcja 1005”, przeprowadzana była przez Sonderkommando Legath.
Po zakończeniu II wojny światowej zaczęto szukać mogił, odnaleziono i zidentyfikowano 18 grobów zbiorowych. Upamiętnione zostały tylko 4 miejsca pochówków, to właśnie obok nich wytyczono Szlak Pamięci Narodowej w Lasach Zakrzewsko-Palędzkich.
Kwatera Studentów Uczelni Poznańskich w lasach Zakrzewsko-Palędzkich
Pierwszym miejscem, do którego dociera się na szlaku, jest Kwatera Studentów Uczelni Poznańskich. Jest to najładniejsze z miejsc pamięci dostępnych na trasie. Ustawiony jest tutaj wysoki, pomalowany na biało pomnik wykonany przez Ryszarda Skupina. Odsłonięty został odsłonięty 10 maja 1971 r.
Pomnik na kwaterze Studentów Uczelni Poznańskich w lasach Zakrzewsko-Palędzkich zdobiony jest z obu stron. Z jednej można zobaczyć wyrzeźbione lata 1939-1940 i orła z rozpostartymi skrzydłami, po drugiej żołnierza z karabinem i twarze. Na płycie, która stanowi podstawę pomnika widać krzyż. Z napisów można dowiedzieć się, że: „W tych lasach okupant hitlerowski dokonał masowych egzekucji polskich obywateli, a w tym licznej grupy studentów uniwersytetu poznańskiego”.
Pomnik zdobią dodatkowo wiersze Władysława Broniewskiego:
„Polska – to robić. Polska – to żyć pracując w trudzie i znoju. Polska – potrafi dobrze się bić, lecz Polska pragnie pokoju”. Drugi fragment pochodzi z wiersza „Na śmierć rewolucjonisty”: „Trzeba umieć umierać pięknie, patrzeć w lufy wzniesione śmiało. Aż się podłe zadziwi i zlęknie, aż umilknie łoskot wystrzałów”.
W miejscu, w którym znajduje się Kwatera Studentów Uczelni Poznańskich w lasach Zakrzewsko-Palędzkich, odnaleziono jedną mogiłę z prochami. W 1968 roku przeprowadzono tutaj ekshumację. Nazwę kwatera zawdzięcza odnalezionym w tym miejscu czapkom studenckim z okresu II RP.
Kwatera Siedmiu Grobów w lasach Zakrzewsko-Palędzkich
Kolejnym miejscem na Szlaku Pamięci Narodowej w lasach Zakrzewsko-Palędzkich jest Kwatera Siedmiu Grobów – to największe miejsce pochówków, jakie można zobaczyć na wycieczce. Odkryto tutaj 7 mogił zbiorowych o długości od 9 do 19 metrów.
Centralnym punktem kwatery jest pomnik z tablicą z napisem: „Miejsce uświęcone męczeńską krwią Polaków pomordowanych przez Hitlerowców w latach okupacji. 1939-1945”, obok niego ustawiony jest drewniany krzyż w metalowej obudowie. Można tutaj także wypatrzeć masz z flagą polską.
Kwatera Siedmiu Grobów w lasach Zakrzewsko-Palędzkich to jedyne miejsce, w którym można zaleźć nazwiska pomordowanych (Bolesław Stelmaszyk zamordowany w Forcie VII, Franciszek Piotrowski zamordowany w czasie okupacji), umieszczone są one na tabliczkach przytwierdzonych do krzyży zdobiących mogiły. Na jednej z tabliczek można przeczytać: „Tu spoczywają w Bogu więźniowie rozstrzelani w 1941 r. przez zbirów hitlerowskich. Dzielą z nami wspólną mogiłę nasi najukochańsi mężowe, ojcowie dziadkowie i pradziadkowie. Ś.p. Jakób Jankowiak, Jakób Górzyński i Stanisław Woźniak z Polędzia”.
Kwatera Zapomniana w lasach Zakrzewsko-Palędzkich
Najciekawszym według mnie miejscem w lasach Zakrzewsko-Palędzkich jest Kwatera Zapomniana. Odkryto tutaj 9 mogił zbiorowych o długości od 5 do 14 metrów. Znajduje się tutaj niepozorny pomnik z tablicą z napisem: „W tych lasach w latach 1939-1941 hitlerowscy okupanci zamordowali i spalili tysiące Polaków. Polegli śmiercią męczeńską. R.I.P. Społeczność gminy Dopiewo". Obok pomnika ustawiony jest niepozorny brzozowy krzyż.
Miejsce to wydało mi się najciekawsze, ponieważ nie ma tutaj zarysowanych mogił, nie ma majestatycznego pomnika, brak wierszy, brak nazwisk – wszystko to sprawia, że jest to według mnie najbardziej przejmująca mentalnie kwatera. Jest taka pusta, właśnie jakby zapomniana.
Kwatera Duchownych w lasach Zakrzewsko-Palędzkich
Ostatnim punktem na Szlaku Pamięci Narodowej w lasach Zakrzewsko-Palędzkich jest Kwatera Duchownych. Znajduje się tutaj jedna mogiła zbiorowa. Ozdobiona jest krzyżem z tablicą z napisem: „Prochy Wielkopolan zamordowanych przez hitlerowców 1939-1940. Cześć ich pamięci”. Można tu także wypatrzeć tabliczkę, że grobami opiekuje się Szkoła Podstawowa im. Astrid Lindgren w Dąbrowie.
Nazwa „Kwatera Duchownych” nawiązuje do odnalezionych w tym miejscu elementów stroju duchownych katolickich. Mieszkanka Zakrzewa, która była świadkiem tej egzekucji, zeznała, że słyszała 37 pojedynczych strzałów.
Szlak Pamięci Narodowej w Lasach Zakrzewsko-Palędzkich – informacje praktyczne
- Szlak rozpoczyna się w Zakrzewie przy ul. Gajowej.
- Samochód można zaparkować na poboczu przy lesie (52.398647, 16.711410).
- Pierwszym lub ostatnim punktem na szlaku jest Pomnik Ofiar Hitlerowskich (52.398137, 16.711736).
- Szlak Pamięci Narodowej w Lasach Zakrzewsko-Palędzkich ma ok. 6 km długości, mi przejście całości zajęło 1,5 h.
- Można poruszać się pieszo lub rowerem, drogi w lesie są szerokie, a nawet przez fragmenty poprowadzone ścieżkami leśnymi spokojnie uda się przejechać.
- Na spacer można wybrać się z psem.
Szlak Pamięci Narodowej w lasach Zakrzewsko-Palędzkich – współrzędne GPS: 52.398129, 16.711780
