Zwiedzając Małopolskę, warto zwrócić uwagę na cmentarze wojenne z I wojny światowej, to miejsca, które niejednokrotnie położone są w pięknych lokalizacjach. Niektóre z nich mają charakter reprezentacyjny, stoją na nich kaplice i okazałe pomniki – jednym z takich miejsc jest cmentarz nr 360 w Słupi. Z prowadzącej do niego drogi roztacza się malownicza panorama na Beskid Wyspowy.
Cmentarz wojenny w Słupi jest smutną pamiątką po I wojnie światowej, a dokładniej po operacji łapanowsko-limanowskiej, która była dla Austriaków zwycięska, lecz okupiona krwią bardzo wielu ofiar. Grunt pod budowę wystawnego założenia ofiarowali Dydyńscy, ówcześni właściciele dworu w Słupi. Pochowano tutaj zmarłych bezpośrednio po bitwie, pozbierano ich ciała z okolicznych pól bitewnych i szpitali polowych. Ich nazwiska nie zostały uwiecznione na grobach.
O czym przeczytasz we wpisie:
Cmentarz wojenny w Słupi
Schowany między drzewami cmentarz wojenny w Słupi jeszcze w latach 90. był widoczny z doliny i okolicznych wzgórz, jego pomnik wyróżniał się w panoramie. W 2013 roku rósł już przed nim młody lasek, który do 2024 urósł w gęsty las i zasłonił nie tylko nekropolię, lecz także rozległą panoramę widoczną dawniej spod obelisku.
Cmentarz wojenny nr 360 w Słupi zaprojektowany został przez Gustawa Ludwiga, należy do X Okręgu Oddziału Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. Założenie ma nietypowy kształt, który najczęściej opisywany jest jako zaokrąglone T, lecz ja opisałabym go jako strzałkę, którą u góry pozbawiono grotu albo pikselowy grzybek. Dookoła grobów wznosi się niewysoki mur, w którym od południa znajduje się bramka – oryginalnie była ona metalowa, obecnie jest drewniana. Centralnym punktem są dwa krzyże, po lewej łaciński, po prawej lotaryński, umieszczone tuż przy murze. Na ich osi, bliżej bramy są dwa pomniki nagrobne zwieńczone kamiennymi krzyżami, dawniej zdobione dodatkowo żeliwnymi krzyżami maltańskimi – na prawym pozostał jedynie ślad, a z lewego odpadł kamienny krzyż i leży u jego podstawy. W 2013 roku krzyż po prawej był jeszcze na cmentarzu, w 2014 roku kamienny krzyż, który odpadł, musiał być naprawiony, ponieważ był ponownie przytwierdzony do podstawy. Poniżej zamieszczam zdjęcia, które dzieli nieco ponad 1 rok, kolejne już będą współczesne.
Wygląd cmentarza nr 360 w 2013 roku.
Wygląd cmentarza nr 360 w 2014 roku.
Cmentarz wojenny nr 360 – zmiana układu
Całość projektu jest symetryczna, lecz nie przedstawia już w pełni pierwotnego założenia, które zostało nieco zmienione podczas remontu w latach 90. XX wieku, na szczęście nieznacznie, gdyż pobliski cmentarz wojenny nr 361 nie miał tyle szczęścia, został przeniesiony, a kaplica, która była jego punktem centralnym została zburzona w latach 30. XX wieku. Podstawową zmianą, jaka tu zaszła było zlikwidowanie zarysu kwater/grobów. Stale rozłożono wzdłuż murów. Na planach cmentarza wojennego nr 360 w Słupi można wypatrzeć, że duże krzyże wieńczyły dwie długie mogiły.
Pomnik na cmentarzu wojennym w Słupi
Charakterystycznym elementem na cmentarzu wojennym w Słupi jest wysunięty poza zarys murów pomnik w kształcie obelisku. Potężna budowla góruje nad założeniem, mimo że wśród rosnących dookoła drzew wydaje się maleńka. Obelisk zbudowano z piaskowca, takiego samego jak mur okalający miejsce pamięci. Po obu stronach pomnika można wypatrzeć tablice z rokiem 1914. Na szczycie umieszczony jest krzyż. Był on niegdyś widocznym z daleka kierunkowskazem.
Cmentarz nr 360 – kto tutaj spoczywa?
Austriacy po bitwie traktowali poległych jednakowo i chowali na jednym cmentarzu, lecz w osobnych grobach, które rozróżniane były rodzajem krzyża przynależnego wyznaniu. Cmentarz nr 360 w tej materii nie różni się od innych i można wypatrzeć na stelach krzyże łacińskie i lotaryńskie.
Frodyma w przewodniku o cmentarzach wojennych z I wojny światowej podaje, że na Słupi pochowano poległych w 19 grobach pojedynczych i 12 grobach zbiorowych. Łącznie spoczywa tutaj 89 osób, w tym 60 żołnierzy armii austriacko-węgierskiej i 29 żołnierzy armii rosyjskiej. Polegli w dniach 3-12.12.1914 roku.
Jak znaleźć cmentarz wojenny na Słupi?
W ostatnich latach ułatwiono nieco odnalezienie cmentarza w Słupi, ponieważ pojawiły się przy drodze asfaltowej kierunkowskazy. Dojazd jest od strony miejscowości Krasne-Lasocice, podaję współrzędne GPS miejsca, w którym z asfaltu odbija droga polna 49.811352, 20.260199. Droga jest wąska, ciężko tu zaparkować samochód, więc ewentualnie, na własne ryzyko, można przystanąć na moment na skraju łąki. Stąd jest ok. 10 minut spaceru. Możesz też podejść do miejsca pamięci od drugiej strony, podjeżdżając na współrzędne GPS 49.809807, 20.267330 – w tej okolicy może być łatwiej zaparkować. Pamiętaj jednak, żeby nie niszczyć czyjejś pracy, czyjejś łąki, szanuj teren prywatny.
Cmentarz wojenny na Słupi znajduje się w pobliżu jedynego domu, jaki stoi przy polnej drodze, lecz nie przedzieraj się przez gęsty las, idź dalej, aż zobaczysz leśną dróżkę odbijającą w lewo. Gdy wejdziesz nią nieco w las, zobaczysz po lewej między drzewami mury cmentarza.
Co można zobaczyć w pobliżu cmentarza nr 360?
- Niedaleko znajduje się grodzisko, które chroniło trakt handlowy w dolinie Stradomki. W lecie dojście może być niemożliwe, gdyż łąki są grodzone pod wypas krów. Współrzędne GPS grodziska Słupia: 49.808441, 20.273210.
- Skalna brama na skraju lasu. Grupa skałek obrośniętych mchem i paprociami, tworzą coś na kształt bramy. Współrzędne GPS miejsca: 49.810301, 20.270911.
- Dwór w Słupi. Od kilku lat nieruchomość nie jest użytkowana i park mocno zarósł, lecz w bezlistne miesiące można podziwiać budowlę zza ogrodzenia, gdy nie przysłaniają jej liście. Budynek można obejrzeć z drogi, w okolicach współrzędnych GPS: 49.816155, 20.246645.
- Diabelski Kamień w Szyku. Od strony tzw. Dalni prowadzi do niego leśna ścieżka. Na wzgórzu można podziwiać potężne bloki skalne. Współrzędne GPS miejsca: 49.806361, 20.277379.
Cmentarz nr 360 w Słupi – współrzędne GPS: 49.810883, 20.264313
