Polska wieża Eiffla – Radiostacja Gliwice. Najwyższa budowla drewniana w Europie

Radiostacja Gliwice to najciekawsza atrakcja turystyczna tego miasta, drugiej takiej na świecie nie znajdziesz. Zbudowana z drewna wieża antenowa to najwyższa drewniana budowla w Europie, wpisano ją nie tylko na listę zabytków, jest także Pomnikiem Historii. Teren dookoła niej jest zaaranżowany w formie parku z alejkami i ławkami, można tutaj leniwie spędzić czas.

Zbudowana z drewna wieża radiostacji w Gliwicach jest jednym z najciekawszych zabytków województwa śląskiego. Budowa obiektu jest ściśle związana z czasami, gdy miasto uważane było za „bastion niemczyzny” na wschodzie Rzeszy, a do szerzenia propagandy niezbędny był stabilny sygnał radiowy, aby audycje nadawane we Wrocławiu (ówcześnie nazywanym Breslau) były dobrze słyszane po obu stronach granicy dzielącej Górny Śląsk. Jednak nie to sprawiło, że gliwicka wieża stała się znana na cały świat.

Najwyższa drewniana budowla w Europie

Pierwszy raz zobaczyłam radiostację w Gliwicach kilkanaście lat temu i od tej chwili jest to według mnie jeden z najciekawszych zabytków techniki w Polsce. Mierząca niemal 111 metrów konstrukcja przypomina nieco wieżę Eiffla, lecz wykonana jest z drewna. Ta niesamowita wysokość i materiał konstrukcyjny sprawiły, że jest to najwyższa drewniana budowla w Europie, podobno jest to także najwyższa budowla drewniana na świecie i jest to całkiem możliwe, gdyż nie znalazłam w Księdze Rekordów Guinnessa wzmianki o wyższej konstrukcji. Pewność mam jeszcze w jednej kwestii, że jest to najwyższa drewniana wieża antenowa na świecie. A jeśli zastanawiasz się, dlaczego wykonano ją z drewna, a nie z metalu, to względem użycia takiego, a nie innego materiału budowlanego było dbanie o jak najlepszy sygnał, metal mógłby go zakłócać.

 Ciekawostka: W latach 1974-1991 w Polsce stała nie tylko najwyższa drewniana wieża antenowa w Europie, lecz także najwyższa na świecie budowla, którą był maszt radiowy w Konstantynowie – dopiero w 2008 roku pobito rekord wysokości, gdy to Burj Khalifa osiągnął 828 metrów. Maszt radiowy w Konstantynowie mierzył 646 metrów, lecz runął w czasie prac konserwatorskich. Historia katastrofy w Konstantynowie to temat, który do dzisiaj wywołuje emocje.

Historia radiostacji Gliwice

Jak już wspomniałam na wstępie, Gliwice przed II wojną światową były miastem przygranicznym, to tutaj kończyła się III Rzesza, a fuhrerowi zależało na tym, aby wschodnie rubieże jego państwa nie zapominały o swojej niemieckiej przynależności. W ramach działań propagandowych konieczny był dobry odbiór sygnału radiowego w tym rejonie, w końcu w owych czasach radio było głównym medium masowym.

W 1935 roku oddano do użytku obiekty Radiostacji Gliwice przy obecnej ulicy Tarnogórskiej, znajdowały się tutaj nadajniki i pionowa antena nadawcza umieszczona w drewnianej wieży, którą można tutaj podziwiać do dzisiaj. Przy obecnej ulicy Radiowej pozostawiono działające w Gliwicach już wcześniej studia mikrofonowe, od 1925 roku działała tutaj rozgłośnia z nadajnikiem i z anteną rozpiętą między dwiema żelaznymi wieżami o wysokości 75 metrów, zostały one rozebrane w 1937 roku. Dzisiaj w budynku studia znajduje się szpital.

Radiostacja gliwicka retransmitowała sygnał z rozgłośni wrocławskiej. Zasięg nowego nadajnika na niemal 111-metrowej wieży radiostacji w Gliwicach był tak silny, że w nocy audycje można było usłyszeć w całej Europie, części Azji i Ameryce Północnej – to sprawiło, że po II wojnie światowej, w latach 1950-1956 wieży używano jako „zagłuszarki” dla sygnału Radia Wolna Europa.

Radiostacja Gliwice – prowokacja gliwicka

Międzynarodową karierę radiostacja w Gliwicach zrobiła w przededniu II wojny światowej, gdy to 31 sierpnia 1939 roku nieskutecznie próbowano przeprowadzić tzw. prowokację gliwicką, która miała na celu obciążyć Polaków i Polskę za wybuch wojny i usprawiedliwić inwazję Niemiec. Początkowo nawet świat łyknął to kłamstwo, lecz wszystko wyszło na jaw w trakcie procesu norymberskiego. A co dokładnie się stało?

Otóż siedmioosobowy oddział ucharakteryzowany na powstańców śląskich, dowodzony przez funkcjonariusza niemieckiej służby bezpieczeństwa (SD) i oficera SS Alfreda Helmuta Naujocksa wdarł się o godz. 20:00 do radiostacji w Gliwicach. Przebierańcy sterroryzowali obsługę i chcieli nadać w eter tekst o treści: Uwaga, tu Gliwice. Radiostacja znajduje się w rękach polskich... Był jednak pewien problem natury technicznej, jak już wyżej wspomniałam, stacja nadajnika a rozgłośnia, to dwa różne budynki, Naujocks wdzierając się do radiostacji, nie wiedział, że studio mikrofonowe znajduje się przy ul. Radiowej, a nie Tarnogórskiej. Do nadania komunikatu wykorzystano tzw. mikrofon burzowy służący do nadawania ostrzeżeń meteorologicznych dla najbliższej okolicy, przez co powyższe słowa były słyszane jedynie w promieniu kilku kilometrów, a sens komunikatu został wysłany w świat dwie godziny później, gdy to berlińskie radio podało informację o ataku, oczywiście wiedziało o nim z przygotowanych jeszcze przed akcją materiałów.

Napad na radiostację w Gliwicach nie obył się bez ofiar, to tutaj zamordowano strzałem w tył głowy Franciszka Hanioka, którego określa się często jako pierwszą ofiarę II wojny światowej. Biedny Franciszek został porwany dzień wcześniej i odurzony lekami, przyniesiono go do radiostacji nieprzytomnego, miał być dowodem na to, że napad zorganizowany był przez Polaków, Haniok był działaczem polonijnym.

 Ciekawostka: Napad oddziału dowodzonego przez Alfreda Helmuta Naujocksa był jedynie jednym z działań, które miały usprawiedliwić atak Niemiec na Polskę. Całej akcji przypisano kryptonim Tannenberg.

Konstrukcja wieży radiostacji Gliwice

Obecnie wieża radiostacji w Gliwicach jest najwyższą drewnianą budowlą w Europie, lecz w momencie jej budowy istniały inne, wyższe obiekty drewniane, lecz nie zachowały się do dzisiaj. Wieża nadajnika w Sendeturn Mühlacker miała aż 190 metrów wysokości, we Wrocławiu 140 metrów, to przy nich 110,7 metra wysokości (zaokrąglane zwykle do 111 metrów) wieży w Gliwicach wydaje się niezbyt imponujące, lecz tylko ta przetrwała upływ czasu.

Do budowy wieży radiostacji w Gliwicach wykorzystano drewno z modrzewia syberyjskiego, śruby, podkładki, nakrętki z mosiądzu. Konstrukcja nieco przypomina wieżę Eiffla, ma kształt wydłużonego ostrosłupa o zakrzywionych, parabolicznych krawędziach. Na wieży umieszczono 4 podesty, do których wchodzi się po drabinach. Obok wieży zbudowano zespół budynków – obecnie w środkowym jest muzeum, a po bokach dwa budynki mieszkalne.

Radiostacja Gliwice – zwiedzanie

Dzisiaj zabudowania zabytkowej rozgłośni można zwiedzać. Pod wieżą stworzono niewielki park, w którym są alejki i ławki, można pospacerować albo posiedzieć w cieniu konstrukcji. Radiostacja Gliwice należy do Muzeum w Gliwicach i można ją zwiedzać od piątku do niedzieli. Zachowało się tutaj niemal kompletne oprzyrządowanie techniczne stacji nadawczej z urządzeniami z 1934 roku.

Wyjątkowa radiostacja w Gliwicach

Historia i konstrukcja radiostacji w Gliwicach sprawiły, że wieża została wpisana do rejestru zabytków, w 2017 roku wciągnięto ją na listę Pomników Historii, na której są obiekty w Polsce, które uznane zostały za szczególne dla dziedzictwa kulturowego w naszym kraju, na liście są m.in. kalwaria w Kalwarii Zebrzydowskiej, dzielnica Nowa Huta w Krakowie. Ponadto wieżę w Gliwicach umieszczono na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Park sensoryczny przy Radiostacji Gliwice

Na terenie radiostacji, przy budynkach stacji nadawczej zorganizowano niewielki park sensoryczny, w którym można wykonać wiele doświadczeń z zakresu fizyki. Zamontowano tutaj 10 interaktywnych urządzeń, które pomagają zrozumieć zjawisko dźwięku. Niestety czas robi swoje, przyrządy nie są należycie zaopiekowane, więc część z nich zawodzi, lecz liczę, że ta część parku zostanie odnowiona, bo pomysł fajny.

Radiostacja Gliwice – godziny otwarcia, parking, informacje praktyczne

• Radiostacja Gliwice znajduje się na ul. Tarnogórskiej 129 w Gliwicach.
• Samochód można zaparkować na parkingu przy radiostacji, przy ogrodzeniu od północno-zachodniej strony: 50.313773, 18.688007.
• Radiostację w Gliwicach można zwiedzać od piątku do niedzieli. W piątek w godz. 11:00-16:00, a w sobotę i niedzielę w godz. 10:00-17:00 (od października do kwietnia w godz. 11:00-16:00). Dane na rok 2025. Aktualne godziny otwarcia radiostacji w Gliwicach można sprawdzić na stronie: Muzeum w Gliwicach.
• Zwiedzanie radiostacji w Gliwicach jest płatne. Aktualny cennik zwiedzania radiostacji Gliwice możesz sprawdzić tutaj: Bilety na zwiedzanie Radiostacji Gliwice.
• Wstęp do parku przy wieży radiostacji w Gliwicach jest bezpłatny, można za darmo obejrzeć konstrukcję z zewnątrz. W parku jest bezpłatna toaleta. Park jest czynny przez cały rok, od października do kwietnia w godz. 6:00-20:00, a od maja do września w godz. 6:00-22:00.
• Do parku przy radiostacji można wejść z psem na smyczy.

Gliwice Radiostacja – współrzędne GPS: 50.313249, 18.688957.