Dolina Stradomki, która meandruje przez Pogórze Wielickie i Beskid Wyspowy od wieków znana jest wędrowcom. Wykorzystywana była jako szlak komunikacyjny z Krakowa na Węgry. Okalające ją wzgórza w wielu miejscach noszą ślady osadnictwa, jedno z nich znajduje się przy drodze łączącej Ubrzeż i Wolę Wieruszycką w gminie Łapanów – jest to grodzisko w Wieruszycach.
Wieruszyce jako Wierosice wymienione zostały w dokumentach po raz pierwszy w 1267 roku, a w 1306 roku zostały przez Władysława Łokietko nadane Marcinowi synowi Zbigniewa. Już przed 1531 rokiem na szczycie wzgórza istniała kamienna wieża, do której z czasem dobudowano duży budynek mieszkalny – miejsce to znane jest dzisiaj jako dwór albo zamek w Wieruszycach. Jednak już wcześniej mogła istnieć w pobliżu drewniana strażnica.
Grodzisko w Wieruszycach
Skromny kopczyk na wzgórzu wpisuje się w obraz innych grodzisk stożkowatych w regionie (w pobliżu znajdują się grodziska w Boczowie, Chrostowej, Sobolowie i Tarnawie). Na cyplu wzgórza okolonym ze wszystkich stron drogami można wypatrzeć charakterystyczny pagórek, suchą fosę i wały. Grodzisko w Wieruszycach nie powala wielkością, prawdopodobnie zbudowana tu była niewielka wieża mieszkalno-obronna. W bezlistne miesiące można wypatrzeć z asfaltowej drogi u stóp wzgórza zarys założenia: wał, sucha fosa, kopiec, wał, sucha fosa.
W 1914 roku pobliskie tereny stały się obszarem działań wojennych, na grodzisku w Wieruszycach wykopano stanowiska ogniowe – to naruszenie struktury było pomocne badaczom, którzy w odkrywce znaleźli ślady popiołu, przepalonej ziemi i drewnianych konstrukcji.
Pięknie jest tu wiosną, gdy na łące powyżej grodziska Wieruszyce kwitną białe kwiaty, które może są śladem po istniejących ma wzgórzu ogrodach dworskich.
Krzyż pod grodziskiem w Wieruszycach
Pod wzgórzem grodziska można znaleźć dwa krzyże, pierwszy z nich jest drewniany, ustawiony przy asfalcie pomaga odnaleźć drogę do grodziska, drugi jest stalowy, ulokowany w lesie poniżej wychodni piaskowcowej. Pochodzenie krzyża nie jest znane, lecz możliwe, że ma on związek z działaniami prowadzonymi tutaj w czasie II wojny światowej – przełom Stradomki pod dworem w Wieruszycach stał się genialną pozycją obronną.
W styczniu 1945 roku rozpoczęła się ofensywa Armii Czerwonej, która między 19. a 22. stycznia dotarła w okolice Trzciany. Czołgi poruszały się w kolumnie, jadąc w stronę skrzyżowania w Ubrzeży. Niemcy ulokowani na wzgórzu zniszczyli trzy pojazdy. W czasie trwającej kilka dni bitwy w wyniku ostrzału spalił się klasycystyczny dwór w Wieruszycach.
Krzyż pod grodziskiem w Wieruszycach może mieć też związek z akcją partyzancką z 28.11.1944 r., w czasie której zabito niemieckiego pułkownika Harolda Waltera.
Grodzisko w Wieruszycach – jak je znaleźć?
- Grodzisko znajduje się na najdalszym, południowo-wschodnim krańcu cypla wzgórza, na którym znajduje się zamek w Wieruszycach, nie jest oznaczone ma mapie Google. Poniżej przebiega droga łącząca Ubrzeż z Wolą Wieruszycką.
- Samochód można zostawić pod krzyżem na skrzyżowaniu dróg: 49.86810, 20.32856
- Stalowy krzyż z Chrystusem znajduje się pod współrzędnymi: 49.86844 20.32859
- Na wzgórzu powyżej grodziska można wypatrzeć zarys dawnej drogi do dworu w Wieruszycach, której brzegi wyznacza aleja modrzewiowa. Po lewej stronie od drogi widoczne są tarasy dawnego ogrodu włoskiego.
Grodzisko w Wieruszycach – współrzędne GPS: 49.86848, 20.32801
