Skalne Miasto w Ciężkowicach i Wąwóz Czarownic. Pomysł na 2-godzinną wycieczkę z geologią w tle

Wzniesienie Skała (367 m n.p.m.) to geologicznie najciekawsze miejsce, w które możesz wybrać się na Pogórze Ciężkowickie – znajdziesz tutaj niesamowite formy skalne, tworzą one Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach. Jeśli nie znasz tego miejsca, koniecznie musisz się tutaj wybrać na wycieczkę!

Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach to świetny pomysł na weekendową wycieczkę. Poprowadzona między skałami ścieżka wije się między basztami, warowniami i piramidami. Owiane są one legendami, które pozwalają się przenieść w bajkowy świat. Podobno było tutaj niegdyś miasto, lecz mieszkańcy żyli grzesznie, za co Bóg zamienił miejscowość w kamień. Pod ziemią można tutaj znaleźć ślady gospodarstw, a niektórzy wędrowcy widzieli w czeluściach kobietę dojącą krowy, inni śpiących rycerzy, podobno czekają oni tam na wezwanie do walki w obronie ojczyzny. Podobnej legendy można posłuchać, chociażby o Untersberg w Austrii.

Jak dojechać do Skamieniałego Miasta w Ciężkowicach?

Rezerwat przyrody Skamieniałe Miasto znajduje się w odległości 1,5 km od rynku w Ciężkowicach, z Krakowa dojedziesz tutaj w ok. 1,5-2 h. Wejście do atrakcji znajduje się tuż przy drodze krajowej 977 z Tarnowa do Gorlic, jest tutaj duży płatny parking, na którym można pozostawić samochód i udać się na ok. 2-godzinny spacer. Po drodze zobaczysz fantazyjne formacje skalne, wąwóz i wodospad.

Źródełko w Skalnym Mieście w Ciężkowicach

Po prawej stronie od wejścia do Skalnego Miasta jest źródełko, z którego można napić się wody, czy ma ona cudowną moc? Nie wiem, lecz Serweryn Udziela tak o nim pisał w 1931 roku: W jednem miejscu stoi skała może dwumetrowej wysokości, na której szczycie jest studzienka stożkowata z wodą cudowną, którą przemywają ludzie chore oczy, aby je wyleczyć. Za każde przemycie wrzuca się do wody grosz, jako opłatę za wyleczenie. Zaglądają tam pastuszkowie i wybierają grosze ofiarowane.

Grunwald czy Piekło w Ciężkowicach?

Pierwsza wybitna skała, którą można zobaczyć, zwiedzając Skamieniałe Miasto w Cieżkowicach, to Grunwald, dawniej zwany Piekłem. Obecną nazwę nadano mu w 1910 roku dla uczczenia rocznicy bitwy, wtedy to wykuto w skale tablicę pamiątkową ufundowaną przez Ignacego Jana Paderewskiego. Ta potężna baszta skalna wcześniej jednak nazywana była Piekłem i ma to związek z wielką szczeliną, która rozdziera ją od środka.

Raz do roku otwiera się tutaj wejście do podziemi, są tam ogromne skarby, lecz nie polecam dać się omamić bogactwu, bo nikt kto próg czeluści przekroczy, nie powrócił z niej. Jeden krok i potężne wrota zatrzaskują się, a co jest za nimi? Podobno piekło, a tam chyba nie jest zbyt przyjemnie.

Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach – szlak

Poprowadzona przez Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach ścieżka początkowo wiedzie niebieskim szlakiem, na którym oznaczono aż 15 punktów, lecz do ostatniego sprowadza szlak zielony, warto nim podążyć, aby obejrzeć wąwóz i Wodospad Czarownic.

Przekraczając bramę rezerwatu, wchodzi się do Wąwozu Harcerzy, są tutaj ławki, kosze na śmieci i miejsce do rozpalania ogniska. Ignacy Jan Paderewski nazywał to miejsce Polaną Harcerską, lecz dawniej skał nie porastał las, były gołe. Jeszcze nie tak dawno, około 10 lat temu, można było stąd wejść na szczyt Grunwaldu i spojrzeć na dolinę rzeczną z góry – obecnie są tutaj barierki trzymające zwiedzających na ścieżce prowadzącej w głąb Skalnego Miasta.

Warownia Górna i Dolna – dawny kamieniołom

Dalej ścieżka wiedzie pod górę, zwęża się, przeciska między skałami – przejścia bronią dwie warownie: Górna i Dolna. Kiedyś był tutaj kamieniołom, jeszcze do I wojny światowej pozyskiwano stąd surowiec. To właśnie stąd brano kamień pod budowę pobliskiej linii kolejowej. Jest to jedyne miejsce w rezerwacie, w którym skały zostały zmienione przez działalność ludzką.

Skalne Miasto w Ciężkowicach – fantazyjne skałki

Wędrując dalej przez Skalne Miasto, można próbować rozpoznawać jakie nazwy nadano skałom, geologia powiedziałaby, że to np. baszty i ambony, lecz kto by tam chciał słuchać naukowego paplania, gdy można puścić wodze wyobraźni. Zobaczysz tutaj takie skały jak: Orzeł, Pieczarki, Pianino, Żółw, Piekiełko, Grzyb, Borsuk/Fotel.

Legenda o Borsuku w Skamieniały Mieście w Ciężkowicach

Borsuk, który równocześnie jest Fotelem, w zależności skąd spojrzy się na niego, to tak naprawdę zamieniony w skałę skąpy rycerz. Był on bardzo, ale to bardzo złym panem dla swoich poddanych, a co gorsza, był też rozbójnikiem, rabował podróżnych na trakcie. Zgromadzone dobra postanowił schować, żeby przypadkiem nikt mu ich nie odebrał – znalazł ku temu świetne miejsce, oddalone od osiedli, ukryte między skałami. Wykopał wielką jamę i tam ukrył swój skarb, lecz to nadal było za mało, obawy rycerza nie zelżały. A jeśli ktoś odnajdzie skrytkę?

Rozbójnik postanowił, że będzie strzegł tego miejsca dniem i nocą, a ze szczytu skały widok był najlepszy. Przycupnął na skraju i patrzył. Powoli kończyło się picie, kończyło się jedzenie, jednak chciwość i lęk były zbyt silne. Umarł rycerz z głodu, a ciało jego zamienione zostało w kamień, ku przestrodze dla innych.

Ciężkowickie Piramidy

Niewielka polanka daje chwilę wytchnienia we wspinaczce pomiędzy skałami, a na jej końcu widoczne są Piramidy, miejsce charakterystyczne, które zapamiętałam podczas mojej pierwszej wycieczki do Skamieniałego Miasta w Ciężkowicach, byłam wtedy zafascynowana dziejami Egiptu. Dalej szlak wyprowadza na wypłaszczenie i tutaj następuje konsternacja, gdzie dalej podążyć, w prawo, lewo, czy na wprost?

Zapętlenie szlaku w Skalnym Mieście w Ciężkowicach

To rozejście szlaków jest nie do końca czytelnym miejscem podczas zwiedzania Skalnego Miasta, więc podpowiadam. Na wprost dojdziesz do skały nazwanej Pustelnia, po jej obejrzeniu trzeba cofnąć się z powrotem do skrzyżowania. W prawo poprowadzona jest ścieżka oznaczona nietoperzem, to tzw. zapętlenie, tędy najlepiej wrócić z wycieczki, sprowadza wygodniejszą drogą do kładki na Basztę, z której zobaczysz Czarownicę. A w lewo wiedzie niebieski szlak, którym należy podążyć dalej, niedaleko jest przy nim ustawiona wiata turystyczna, można tutaj chwilę odpocząć. Szlak dalej sprowadza nieco na dół, gdzie naprzeciwko wjazdu do domostw (po lewej stronie) trzeba zejść z drogi i wejść na leśną ścieżkę prowadzącą ostro pod górę do Baszty J. Paderewskiego.

Baszta Paderewskiego w ciężkowickim skalnym mieście

Jaki jest związek kompozytora z bajkowymi piaskowcami? Ignacy Jan Paderewski w Kąśnej Dolnej niedaleko od Ciężkowic miał dwór, warto tam zajrzeć w porze letniej, aby zobaczyć cudnej urody ogrody. Kompozytor zachwycał się skałami nad Ciężkowicami, wtedy jeszcze nie były one porośnięte drzewami i widać je było z daleka, chciał nawet kupić część gruntów tzw. Przylasek i połączyć go z posiadłością ścieżką spacerową. Ponadto chciał zbudować pod skałami pensjonaty dla letników. Jednak magistrat Ciężkowic nie zgodził się na to, gdyż obawiano się, że „roznegliżowani”, ogoleni (w przeciwieństwie do miejscowych) letnicy zgorszą okoliczną ludność.

W 125. rocznicę urodzin Ignacego Jana Paderewskiego na jednej ze skał w Skalnym Mieście w Ciężkowicach wmurowano tablicę pamiątkową, a następnie nadano skale nazwę na cześć kompozytora: Baszta Paderewskiego.

Cyganka, Grzybek i Skałka z krzyżem

Ostatnia prosta przez rezerwat Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach pozwala obejrzeć jeszcze trzy skały: Cygankę, Grzybka i Skałkę z krzyżem – do tej ostatniej dochodzi się przez widokową łąkę, za którą trzeba uważnie spoglądać na szlak, aby się nie zgubić i nie pominąć ostatnich atrakcji. Od niebieskiego szlaku odbija ścieżka w lewo, która sprowadza do górnego parkingu, przy którym przebiega droga krzyżowa i czarny szlak z rynku w Ciężkowicach.

Skałka z krzyżem w Skalnym Mieście w Ciężkowicach

Wejście na Skałkę z krzyżem umożliwia podziwianie panoramy Ciężkowic, lecz jest nieco ryzykowne, gdyż kiedyś w miejscu tym lubił przesiadywać diabeł, a jego ulubionym zajęciem było zrzucanie w dół pijanych śmiałków, którzy wdrapali się na szczyt skały. Ustawienie na szczycie skały krzyża podobno zakończyło praktyki diabla, lecz kto go tam wie, podczas ostatniej wycieczki pozostałam na dole, lecz zamieszczam zdjęcia z 2013 roku i mimo wszystko nie zachęcam do wchodzenia na górę. Inna legenda powiada, że Skałka z krzyżem była niegdyś kościołem, lecz proboszcz grał w kości z diabłem i przegrał, a wtedy wraz ze świątynią został zamieniony w kamień.

Niedaleko Skałki z krzyżem istniał kamieniołom, który eksploatowano po I wojnie światowej do 1926 roku. W 1931 uznano skałki w Ciężkowicach za zabytek przyrody nieożywionej.

Wąwóz i Wodospad Czarownic w Ciężkowicach

Niebieski szlak prowadzi dalej w stronę Parku Zdrojowego w Ciężkowicach, a także do skrzyżowania ze szlakiem zielonym, który sprowadza do genialnego miejsca, mojego ulubionego na całej trasie, do wodospadu. Fragment szlaku prowadzi ulicą Tysięclecia, po czym skręca w lewo. Dojście spod Skałki z Krzyżem do wąwozu zajmuje w jedną stronę ok. 10-15 minut, podobny czas z powrotem.

Łagodnie opadająca w dół ścieżka przez las nie zwiastuje tego, co będzie na jej końcu, czyli potężnych piaskowcowych skał, które rozdzielone są wąwozem, to właśnie Wąwóz Czarownic, do którego spada Wodospad Czarownic. Na jego dnie za każdym razem czuję się bardzo mała, gdy kilkunastometrowe ściany piętrzą mi się nad głową. Z dna wąwozu widać tylko dolny próg wodospadu, górny nie jest widoczny.

Legenda o Wodospadzie Czarownic mówi, że spływająca tu woda to łzy młodej dziewczyny, która przez właściciela pobliskiego grodu została wymieniona za wieś Kąśna. Inne podanie mówi, że w Wąwozie Czarownic w Ciężkowicach odbywają się sabaty, sam diabeł na nie przybywa, może ten sam, który zrzucał pijaków ze Skałki z krzyżem?

Ratusz i Czarownica – przejdź kładką nad drogą

Po zwiedzeniu Wąwozu Czarownic czas na powrót tą samą drogą aż do rozejścia szlaków, tutaj dalej ścieżką z nietoperzem, która między drzewami i łąką sprowadza do parkingu przy głównym wejściu do ciężkowickiego Skalnego Miasta. Tu można przejść kładką na skałę o nazwie Ratusz, z niej widać Czarownicę z wydatnym nosem. O obu tych skałach krążą legendy.

Czarownica w Ciężkowicach podobno złorzeczyła księdzu jadącemu z komunią świętą do chorego, za to Bóg zamienił ją w kamień. Inna legenda opowiada, że skała ta była więzieniem ulokowanym w pobliżu Ratusza, zamykano tutaj przestępców. Oczywiście w Ratuszu mieścił się magistrat, lecz życie rajców nie było godne do naśladowania, gdyż głównie zajmowali się zabawą, tańcząc, pijąc i nic nie troszcząc się o losy miasta. Budynek zamieniony został w skałę, a w jego wnętrzu uwięzieni rajcy, umarli tam z pragnienia i głodu – okrutna to była dla nich kara. Podobno ożyją, gdy wody rzeki Biała tak wysoko się podniosą, że zaleją szczelinę na szczycie, jednak podejrzewam, że zmiany klimatyczne im nie sprzyjają, lecz kto wie?

Rezerwat przyrody Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach

Malownicze skałki w Ciężkowicach czarują turystów już od 100 lat, kiedy to w 1926 roku podjęto pierwsze starania o utworzenie tutaj rezerwatu przyrody. Historia ochrony tego ciekawego terenu jest burzliwa, jego właścicielom było nie na rękę, że nie będą mogli wydobywać tutaj kamienia, który uważany był za jeden z najlepszych piaskowców do robót budowlanych. Seweryn Udziela wspomina, że w 1874 roku zniszczono część skał podczas budowy linii kolejowej z Tarnowa przez Sącz do Leluchowa.

Pierwsze działania prawne zmierzające do ochrony terenu, na którym dzisiaj można zwiedzać Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach, przeprowadzono w 1931 roku, wtedy uznano teren za zabytek przyrody nieożywionej. Jednak po II wojnie światowej miejscowi właściciele rozpoczęli eksploatację na swoich działkach i doprowadzili do wykreślenia wpisu. Szybkie działanie ze strony Włodzimierza Tomka, za sprawą profesora Szafera spowodowało wstrzymanie prac, lecz prawdziwy rezerwat utworzono dopiero w 1974 roku.

Ciężkowice Skamieniałe Miasto – parking, informacje praktyczne

• W pobliżu Skamieniałego Miasta w Ciężkowicach jest kilka parkingów, najdogodniejszy jest parking płatny przy głównym wejściu na szlak: 49.776661, 20.963887. Można także zaparkować na końcu ścieżki, przy ul. Tysiąclecia: 49.777797, 20.975457 lub szukać miejsca na parkingach na ul. Spokojnej, w pobliżu Parku Zdrojowego w Ciężkowicach.
• Wstęp do rezerwatu Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach jest płatny, w styczniu 2025 roku bilet normalny kosztował 7 pln. Można kupić bilety łączone ze zwiedzaniem Ścieżki w koronach drzew w Ciężkowicach i Małopolskiego Centrum Edukacji Ekologicznej (MCEE) są tańsze niż płacenie wstępów osobno. Bilety można kupić w kasach przy ścieżce, wejściu do skamieniałego miasta i MCEE. Bilety w teorii można też kupić online, lecz obecnie na stronie jest dostępny wyłącznie bilet normalny na ścieżkę, nie ma innych opcji: Bilety na ścieżkę w koronach drzew Ciężkowice. Na początku 2025 roku normalny bilet łączony Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach + Ścieżka w koronach drzew kosztował mnie 35 PLN.
• Czas przejścia pętli przez Skamieniałe Miasto zajmuje około 1 h, polecam jednak udać się jeszcze do Wąwozu Czarownic, wtedy samo przejście tam i z powrotem zajmuje ok. 1,5 h, lecz polecam zarezerwować sobie ok. 2 h, aby spokojnie przejść całość i pozachwycać się skałkami.
• Do Ciężkowic z centrum Krakowa jest około 100 km, czas dojazdu 1,5-2 h; z Nowego Sącza i Tarnowa ok. 35 km, dojedziesz w ok. 45 min; z Gorlic ok. 25 km, dojedziesz w 30 minut.
• Do rezerwatu Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach nie można wchodzić z psem.

Ciężkowice Skamieniałe Miasto – współrzędne GPS: 49.776795, 20.964059