Jura Krakowsko-Częstochowska to piękny region, który znany jest z malowniczych skałek i średniowiecznych zamków. A wiesz, że w jednej z jurajskich warowni biskupi zaczęli tytułować się książętami? Trwało to parę wieków. Tym razem nieco historii z dziejów zamku w Siewierzu.
Najbardziej znana historia zamku w Siewierzu rozpoczyna się w 1443 roku, gdy książę cieszyński Wacław I sprzedał miasto Siewierz wraz z okolicznymi ziemiami biskupowi krakowskiemu Zbigniewowi Oleśnickiemu. Tak oto biskupi siewierscy zaczęli tytułować się książętami, co ciekawsze w swoim księstwie mieli własną administrację, utrzymywali wojsko, a nawet mieli kata do egzekwowania surowego prawa – musiało tu być ciężko, gdyż powstało nawet przysłowie „kradnij, zabijaj, ale Siewierz omijaj”.
O czym przeczytasz we wpisie:
Zwiedzanie zamku w Siewierzu
W ostatnich dziesięcioleciach zamek w Siewierzu przeszedł metamorfozę, która wyszła mu na dobre – stał się uroczą trwałą ruiną z wieżą widokową, z której można obejrzeć założenie z góry. Odzyskał wiele elementów, które przez kilkadziesiąt lat zamieniły się w kupę gruzu.
Położona na sztucznej wyspie warownia niegdyś była otoczona wodą, której niestety już tutaj nie ma, lecz odbudowano most zwodzony, więc jeśli pojawiłaby się, to i tak będzie można dostać się do budowli suchą stopą. Dalej trzeba przejść przez dwie bramy, zobaczyć jak strategiczną rolę pełnił barbakan przed wieżą i można cieszyć się zwiedzaniem dziedzińca.
Wstęp na zamek w Siewierzu jest bezpłatny. W sezonie letnim (maj – wrzesień) ruiny są dostępne do zwiedzania w weekendy. W sezonie zimowym (październik – kwiecień) dostęp do wnętrza jest niemożliwy, lecz z zewnątrz zamek także prezentuje się wyśmienicie.
Osada w Siewierzu
Pierwszy gród w Siewierzu istniał tu już w XII w., a może nawet w XI w. Położony on był jednak w innej lokalizacji niż współcześnie znane miasto. Jego nazwa początkowo była notowana jako Seuor, później Sewior, a z czasem Siewior – słowo to w języku staropolskim oznaczało północ, co może wskazywać, że osada była położona na północ od innego obiektu.
Siewierz stał się siedzibą kasztelanii, wtedy to odnotowano imiona dwóch kasztelanów: Jaksela i Wawrzyńca.
Wieża ostatniej obrony w Siewierzu tzw. bergfried
Pierwszy zamek był drewniany, wzniesiono go w połowie XIII w. w rozlewiskach Czarnej Przemszy. W tym celu usypano sztuczną wyspę, którą wzmocniono drewnianymi palami. Pośrodku grodu kasztelańskiego wybudowano wieżę ostatniej obrony tzw. bergfried lub po polsku stołp, która na co dzień spełniała rolę magazynu i punktu obserwacyjnego, lecz w sytuacji, gdyby wróg wdarł się na dziedziniec stawała się ostatnim punktem oporu załogi.
Wejście do takiej wieży było umieszczone na wysokości pierwszego piętra, dostać się tam można było wyłącznie za pomocą drabiny. Najniższa kondygnacja służyła za więzienie lub spichlerz, wyższe piętra miały pozwolić załodze długotrwale odpierać ataki wroga – były tu zapasy jedzenia i broń.
W 1970 roku odkryto na zamku fundamenty wieży, można je obejrzeć na dziedzińcu, w miejscu, w którym widoczne jest szkło.
Ciekawostka: Zachowane wieże ostatniej obrony można zobaczyć na kilku zamkach w Polsce, także na tych jurajskich, np. w Będzinie, Olsztynie koło Częstochowy i w Smoleniu.
Zamek biskupi w Siewierzu
W 1337 roku książę bytomski Władysław sprzedał zamek w Siewierzu wraz z księstwem, nowym właścicielem był ksiażę cieszyński Kazimierz I. Książęta cieszyńscy cieszyli się dobrami aż do 1443 roku, gdy zadłużony książę cieszyński Wacław sprzedał księstwo siewierskie i zamek Siewierz biskupowi krakowskiemu Zbigniewowi Oleśnickiemu.
Takie małe sprostowanie. W latach 1359-1368 zamek w Siewierzu należał do księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II, który nawet wraz ze swoim dworem gościł tutaj w 1367 roku.
Po przejęciu Księstwa Siewierskiego przez biskupów krakowskich zostało ono wyłączone spod władzy Czech, lecz nie zostało włączone do Polski – w ten sposób powstało niezależne księstwo z własną monetą, gospodarką, szlachtą, wojskiem i bardzo surowym prawem.
Murowany zamek w Siewierzu
Na początku XIV wieku drewniano-ziemny gród w Siewierzu zaczęto przekształcać w budowlę murowaną, dzieło to zapoczątkowali synowie bytomskiego księcia Kazimierza: Władysław i Jerzy. Za ich sprawą pojawiły się kamienne mury na koronie wałów ziemnych i jeden lub dwa domy. Prawdopodobnie w latach 1337-1359 budowę dokończył książę cieszyński Kazimierz I.
W 1518 roku nad północną bramą zamkową zbudowano tzw. Wieżę Szlachecką, która była dostosowana do używania artylerii podczas obrony obiektu – tak oto wieża ostatniej obrony w Siewierzu straciła na znaczeniu i ostatecznie rozebrano ją na początku XVI w. za panowania biskupa Piotra Tomickiego. Materiał z rozbiórki posłużył do kolejnej rozbudowy zamku, wzniesiono z niego znaczne partie zachodniego i południowego skrzydła mieszkalnego – średniowieczne mury obronne stały się częścią ich podstawy. Ta przebudowa całkowicie zatarła pierwotne założenie.
To nie koniec rozbudowy zamku w Siewierzu. W 1574 roku dobudowano barbakan, przez który obecnie wchodzi się na teren warowni. Dodatkowo budynek został otoczony pierścieniem tzw. muru parkanowego, powstał taras artyleryjski z dwiema bastejami – obecnie na zamku można obejrzeć rekonstrukcję takiego stanowiska z XVI/XVII w.
W latach 1681-1689 zamek w Siewierzu był własnością biskupa Jana Małachowskiego, który zbudował skrzydło wschodnie z kaplicą. Budynek zaczął nabierać cech rezydencjonalnych.
W latach 1720-1732 biskup Felicjan Szaniawski podjął się kolejnej rozbudowy, w czasie której podwyższył wieżę i zwieńczył ją uroczym, barokowym hełmem, który można oglądać na starych grafikach – szkoda, że nie dotrwał on do obecnych czasów. Poza tym wzniesiono tu budynek kuchni i arkadową loggię przed bramą.
Zamek w Siewierzu pod oblężeniem
Początek panowania Zygmunta Oleśnickiego w Siewierzu był nieco burzliwy, gdyż książę raciborski Mikołaj na początku 1444 roku opanował zamek i odparł w nim oblężenie wojsk małopolskich dowodzonych przez podkomorzego krakowskiego Piotra Szafrańca wysłanego, aby odzyskał warownię. Wojska raciborskie pozostały na zamku w Siewierzu do lata 1445 roku, gdy to po pertraktacjach został oddany właścicielowi.
To nie koniec militarnych potyczek siewierskiego zamku. W 1450 roku zamek w Siewierzu chciał zdobyć książę na Toszku Przemysław, a w latach 1452-1453 podchodziły pod niego oddziały Bolka Opolskiego i ponownie księcia na Toszku Przemysława.
W czasie wojny polsko-szwedzkiej, w 1655 roku na zamku w Siewierzu schronił się niewielki oddział hetmana Stefana Czarnieckiego. Szwedzi zaatakowali warownię, zdobyli ją i ograbili.
W czasie wojny północnej, w 1708 roku na zamku schronili się zwolennicy króla Stanisława Leszczyńskiego, lecz nie udało im się utrzymać pozycji i zostali stąd wyparci przez zwolenników dynastii Sasów.
W 1771 roku kolejne militarne wydarzenie w dziejach zamku siewierskiego. W czasie Konfederacji Barskiej stacjonował tu oddział Kazimierza Pułaskiego.
Zamek w Siewierzu – początek końca
W 1790 roku Sejm Wielki zadecydował, że Księstwo Siewierskie przestanie istnieć i zostało ono włączone do Korony. Ostatnim księciem siewierskim był biskup Paweł Turski. To był początek końca świetności zamku w Siewierzu.
Pod koniec XVIII wieku, po wcieleniu miasta do Prus, na zamku uruchomiono manufakturę sukienniczą, później miejsce to zamieniono w koszary dla wojsk polskich walczących przy Napoleonie. Od 1815 roku miejsce zostało opuszczone i zaczęło zamieniać się w ruinę. W drugiej połowie XIX wieku piorun zniszczył barokowy hełm wieży bramnej.
XX wiek to czas postępującego zniszczenia zamku w Siewierzu, zawaliły się ściany, mury skrzydeł, ruiny porosły roślinami. Dopiero początek XXI wieku przyniósł tutaj wiele zmian, które doprowadziły do tego, że zamek Siewierz można zwiedzać i cieszyć się jego niesamowitym wyglądem – brakuje tylko cudnego hełmu na wieży i wody w fosie, aby zwodzony most mógł spełniać swoją rolę i nie dopuszczać do wejścia do twierdzy.
Zamek w Siewierzu – zwiedzanie, informacje praktyczne
- Zwiedzanie zamku jest możliwe od maja do października, informację o dniach i godzinach dostępności obiektu można próbować uzyskać tutaj: Miejsko-Gminne Centrum Kultury Sportu i Turystyki w Siewierzu
- Wstęp na zamek jest bezpłatny.
- W pobliżu zamku jest duży parking pod współrzędnymi GPS: 50.466001, 19.239902
Siewierz zamek – współrzędne GPS: 50.467294, 19.241679
