Każdego roku wiosną i jesienią w regionach pasterskich odbywa się redyk. Wydarzenie przyciąga turystów, którzy chcą obejrzeć spęd owiec, obrzędy towarzyszące wydarzeniu i uczestniczyć w różnych dodatkowych atrakcjach. To moment, gdy można zobaczyć żywą tradycję i zabrać jej trochę do domu, nie tylko we wspomnieniach, lecz także zaklętą w różnorodnym rękodziele, które zwykle przy tej okazji można zakupić.
Najpopularniejszy i największy jest redyk w Szczawnicy, lecz to nie jest jedyne miejsce, w którym można obejrzeć uroczyste sprowadzenie owiec z hal. Każdego roku przybywa gmin, które organizują festyny z tej okazji, mi udało się w tym roku uczestniczyć w 40. Babiogórskiej Jesieni, której jednym z punktów programu jest redyk w Zawoi.
O czym przeczytasz we wpisie:
Czym jest redyk?
Redyk jest uroczystym przejściem pasterzy ze stadami. W ciągu roku redyk odbywa się dwukrotnie. Na początku sezonu jest redyk wiosenny, w którego czasie owce są oddawane bacy na cały sezon, od tego momentu to on odpowiada za połączone stada i wyprowadza je na wypas na hale. Końcem września lub w październiku owce wracają z hal i są rozdzielane, aby przezimować u swoich właścicieli w dolinach – to redyk jesienny.
Redyk jesienny – obrzędy
Wyprowadzanie i sprowadzanie owiec z hal wiązało się z pewnymi obrzędami. Kilka słów poświęcę tym związanym z redykiem jesienią – to moment, gdy nie tylko spędzano zwierzęta w dolinę, lecz także opuszczano wielomiesięczne miejsce zamieszkania. W dniu, w którym baca opuszczał halę, wynosił wszystko z szałasu, czynił znak krzyża nad palącym się tu cały sezon ogniskiem tzw. watrą, która rozpalona została w czasie obrzędów wiosennych, następnie zalewał ogień wodą. To znak końca życia na hali. Szałas zamykano, zabezpieczano go na zimę i wyruszano w dolinę. Tak rozpoczynał się redyk jesienny, na którego czele szedł baca z juhasami po bokach, wszyscy oni byli ubrani odświętnie, wszystkiemu towarzyszyła muzyka. Po zejściu do wsi rozdzielano stada, juhasi rozdawali dziewczynom i dzieciom małe oscypki, a baca zapraszał na poczęstunek. Redyk jesienny kończył się zabawą, w której nie raz uczestniczyła cała wieś.
Podobnie wygląda jesienny redyk współcześnie, często organizowany jest w ramach większych wydarzeń w gminie. Towarzyszą mu stragany z rękodziełem, występy, koncerty. Redyk w Szczawnicy w tym przoduje, lecz mniejsze jesienne spędy owiec również mają swój urok i są warte uwagi.
Kiedy redyk?
Tradycyjnie początek wypasu owiec przypadał na 23 kwietnia, w dzień św. Wojciecha, a koniec na 29 września, czyli dzień św. Michała, chociaż na Śląsku Cieszyńskim bywał to także dzień św. Wacława, 28 września. Współcześnie nie pilnuje się aż tak dat, dlatego w różnych gminach organizowane są wydarzenia w rozmaitych terminach, zwykle wypadają one w sobotę, aby umożliwić w nich udział turystom, gdyż redyk obecnie elementem promocji regionu.
Kiedy i gdzie odbywa się jesienny redyk w 2024 roku?
Poniżej podrzucam listę miejsc, do których możesz wybrać się na jesienny redyk w 2024 roku. Oczywiście są to wszystko miejsca w regionach, w których można spotkać górali, ponieważ nie wszyscy mieszkańcy polskich gór to górale – ta grupa etniczna zamieszkuje wyłącznie Karpaty Zachodnie.
- 28.09.2024, redyk w Zawoi, który odbywa się co roku w czasie Babiogórskiej Jesieni, jest to punkt kulminacyjny festiwalu. Jest to niewielki pokaz folklorystyczny, który głównie ma na celu unaocznienie jak wygląda sprowadzenie owiec i rozdzielanie stad. Redyk tutaj zawodzi turystów, lecz koncerty, występy, stragany z rękodziełem, możliwość zobaczenia rękodzielników podczas pracy, porozmawiania z Babiogórcami, obejrzenia tradycyjnych strojów, wynagradza wszelki zawód spowodowany małym stadem.
- 5.10.2024, redyk w Koninkach na os. Filipy, w gminie Niedźwiedź, godz. 9:00. Po wydarzeniu odbędzie się wspólna biesiada w bacówce „u Jaśka”.
- 5.10.2024, redyk w Obidzy, o godz. 13:00 odbędzie się przemarsz owiec z Janowska do Obidzy, a o 14:30 wspólne biesiadowanie w amfiteatrze. Redykowi towarzyszyć będą koncerty, zabawy, pokazy, konkursy i stoiska z regionalnym jedzeniem.
- 5.10.2024, redyk w Ochotnicy Górnej-Babieńcu, godz. 14:00. Odbędzie się uroczyste zejście owiec do wsi, wydarzeniu będzie towarzyszyć degustacja potraw regionalnych.
- 8-13.10.2024 r., redyk w Nowym Targu – redyk bacy Klimowskiego, z Czarnego w Beskidzie Niskim przez m.in. Wysową, Krynicę-Zdrój, Rytro i Krościenko. Jest to najdłuższy redyk w Polsce, trasa to ok. 150 km.
- 11-12.10.2024, redyk w Szczawnicy, przejście owiec zaplanowane jest na godz. 13:00, 12.10.2024. Przez dwa dni odbywać się tutaj będą rozmaite występy, koncerty, będzie można kupić rękodzieło, zjeść potrawy regionalne kuchni pienińskiej, spiskiej, gorczańskiej i podhalańskiej. Jesienny redyk w Szczawnicy jest najpopularniejszy i przyciąga najwięcej turystów, dlatego trzeba się liczyć z tym, że będą tutaj tłumy ludzi i problem z zaparkowaniem samochodu, lecz tutejszy spęd owiec warto zobaczyć na żywo.
- 19-20.10.2024, redyk w Kluszkowcach, czyli II Pieniński Wypas Kulturowy, Czorsztyn-Ski stacja dolna, przejście owiec zaplanowane jest na 19.10. na godz. 14:00, zbiórka o 13:30 w zatoce Kluszkowce. Wydarzeniu będą towarzyszyć różne występy i koncert, kuchnia regionalna, warsztaty, zajęcia dla dzieci. W niedzielę będzie można podziwiać wystawę o pasterstwie i dowiedzieć się jak wyrabia się oscypki.
- 20.10.2024, redyk ze Skawicy do Poronina, redyk bacy Krzysztofa Bachledy-Curusia.
- Prawdopodobnie 26.10.2024, redyk Czarny Dunajec, przejście przez Czarny Dunajec ma się odbyć ok. godz. 14:00. To święto braci Hyrczyków, spęd na trasie z Baligówki przez Czarny Dunajec, do Starego Bystrego. Tutaj niestety jest niewiele informacji na temat tego redyku, lecz można próbować, a nuż uda się zobaczyć to hipnotyzujące morze owiec :)
Jeśli nie uda Ci się wybrać na redyk jesienny, a bardzo chcesz uczestniczyć w takiej pasterskiej tradycji, to przygotuj się na redyk wiosenny, gdy owce będą wyprowadzane na pastwiska. Łączenie zwierząt w jedno stado i pędzenie ich na hale, to równie niesamowite widowisko, w którym warto chociaż raz uczestniczyć.
