Każdego roku wiosną i jesienią w regionach pasterskich odbywa się redyk. Wydarzenie przyciąga turystów, którzy chcą obejrzeć spęd owiec, obrzędy towarzyszące wydarzeniu i uczestniczyć w różnych dodatkowych atrakcjach. To moment, gdy można zobaczyć żywą tradycję i zabrać jej trochę do domu, nie tylko we wspomnieniach, lecz także zaklętą w różnorodnym rękodziele, które zwykle przy tej okazji można zakupić.
Najpopularniejszy i największy jest redyk w Szczawnicy, lecz to nie jest jedyne miejsce, w którym można obejrzeć uroczyste sprowadzenie owiec z hal. Każdego roku przybywa gmin, które organizują festyny z tej okazji, mi udało się w tym roku uczestniczyć w 40. Babiogórskiej Jesieni, której jednym z punktów programu jest redyk w Zawoi.
O czym przeczytasz we wpisie:
Czym jest redyk?
Redyk jest uroczystym przejściem pasterzy ze stadami. W ciągu roku redyk odbywa się dwukrotnie. Na początku sezonu jest redyk wiosenny, w którego czasie owce są oddawane bacy na cały sezon, od tego momentu to on odpowiada za połączone stada i wyprowadza je na wypas na hale. Końcem września lub w październiku owce wracają z hal i są rozdzielane, aby przezimować u swoich właścicieli w dolinach – to redyk jesienny.
Redyk jesienny – obrzędy
Wyprowadzanie i sprowadzanie owiec z hal wiązało się z pewnymi obrzędami. Kilka słów poświęcę tym związanym z redykiem jesienią – to moment, gdy nie tylko spędzano zwierzęta w dolinę, lecz także opuszczano wielomiesięczne miejsce zamieszkania. W dniu, w którym baca opuszczał halę, wynosił wszystko z szałasu, czynił znak krzyża nad palącym się tu cały sezon ogniskiem tzw. watrą, która rozpalona została w czasie obrzędów wiosennych, następnie zalewał ogień wodą. To znak końca życia na hali. Szałas zamykano, zabezpieczano go na zimę i wyruszano w dolinę. Tak rozpoczynał się redyk jesienny, na którego czele szedł baca z juhasami po bokach, wszyscy oni byli ubrani odświętnie, wszystkiemu towarzyszyła muzyka. Po zejściu do wsi rozdzielano stada, juhasi rozdawali dziewczynom i dzieciom małe oscypki, a baca zapraszał na poczęstunek. Redyk jesienny kończył się zabawą, w której nie raz uczestniczyła cała wieś.
Podobnie wygląda jesienny redyk współcześnie, często organizowany jest w ramach większych wydarzeń w gminie. Towarzyszą mu stragany z rękodziełem, występy, koncerty. Redyk w Szczawnicy w tym przoduje, lecz mniejsze jesienne spędy owiec również mają swój urok i są warte uwagi.
Kiedy redyk?
Tradycyjnie początek wypasu owiec przypadał na 23 kwietnia, w dzień św. Wojciecha, a koniec na 29 września, czyli dzień św. Michała, chociaż na Śląsku Cieszyńskim bywał to także dzień św. Wacława, 28 września. Współcześnie nie pilnuje się aż tak dat, dlatego w różnych gminach organizowane są wydarzenia w rozmaitych terminach, zwykle wypadają one w sobotę, aby umożliwić w nich udział turystom, gdyż redyk obecnie elementem promocji regionu.
Kiedy i gdzie odbywa się jesienny redyk w 2024 roku?
Poniżej podrzucam listę miejsc, do których możesz wybrać się na jesienny redyk w 2024 roku. Oczywiście są to wszystko miejsca w regionach, w których można spotkać górali, ponieważ nie wszyscy mieszkańcy polskich gór to górale – ta grupa etniczna zamieszkuje wyłącznie Karpaty Zachodnie.
- 28.09.2024, redyk w Zawoi, który odbywa się co roku w czasie Babiogórskiej Jesieni, jest to punkt kulminacyjny festiwalu. Jest to niewielki pokaz folklorystyczny, który głównie ma na celu unaocznienie jak wygląda sprowadzenie owiec i rozdzielanie stad. Redyk tutaj zawodzi turystów, lecz koncerty, występy, stragany z rękodziełem, możliwość zobaczenia rękodzielników podczas pracy, porozmawiania z Babiogórcami, obejrzenia tradycyjnych strojów, wynagradza wszelki zawód spowodowany małym stadem.
- 5.10.2024, redyk w Koninkach na os. Filipy, w gminie Niedźwiedź, godz. 9:00. Po wydarzeniu odbędzie się wspólna biesiada w bacówce „u Jaśka”.
- 5.10.2024, redyk w Obidzy, o godz. 13:00 odbędzie się przemarsz owiec z Janowska do Obidzy, a o 14:30 wspólne biesiadowanie w amfiteatrze. Redykowi towarzyszyć będą koncerty, zabawy, pokazy, konkursy i stoiska z regionalnym jedzeniem.
- 5.10.2024, redyk w Ochotnicy Górnej-Babieńcu, godz. 14:00. Odbędzie się uroczyste zejście owiec do wsi, wydarzeniu będzie towarzyszyć degustacja potraw regionalnych.
- 11-12.10.2024, redyk w Szczawnicy, przejście owiec zaplanowane jest na godz. 13:00, 12.10.2024. Przez dwa dni odbywać się tutaj będą rozmaite występy, koncerty, będzie można kupić rękodzieło, zjeść potrawy regionalne kuchni pienińskiej, spiskiej, gorczańskiej i podhalańskiej. Jesienny redyk w Szczawnicy jest najpopularniejszy i przyciąga najwięcej turystów, dlatego trzeba się liczyć z tym, że będą tutaj tłumy ludzi i problem z zaparkowaniem samochodu, lecz tutejszy spęd owiec warto zobaczyć na żywo.
- 19.10.2024, redyk w Kluszkowcach. Niestety o tym wydarzeniu nie ma jeszcze zbyt wielu informacji.
Oprócz wymienionych powyżej prawdopodobnie odbędą się jeszcze inne redyki pod koniec października, lecz ich terminy nie są pewne, ani nie ma oni zbyt wielu informacji w Internecie, lecz podaję do samodzielnej weryfikacji, lecz postaram się także aktualizować tutaj dane:
- 20.10.2024, redyk ze Skawicy do Poronina, redyk bacy Krzysztofa Bachledy-Curusia.
- 27.10.2024, redyk Czarny Dunajec, święto braci Hyrczyków, którzy mają robić spęd na trasie z Baligówki przez Czarny Dunajec, do Starego Bystrego.
Jeśli nie uda Ci się wybrać na redyk jesienny, a bardzo chcesz uczestniczyć w takiej pasterskiej tradycji, to przygotuj się na redyk wiosenny, gdy owce będą wyprowadzane na pastwiska. Łączenie zwierząt w jedno stado i pędzenie ich na hale, to równie niesamowite widowisko, w którym warto chociaż raz uczestniczyć.
